Echografie - werking, toepassingen en werkwijze

Echografie behoort tot de beeldvormende technieken waarbij de inwendige organen zichtbaar worden gemaakt, zoals bij röntgenonderzoek, de CT-scan en MRI. De werking van echografie berust op een techniek die ultrasone geluidsgolven gebruikt. De toepassingen ervan zijn zeer breed, variërend van het in beeld brengen van de foetus in de baarmoeder tot echocardiografie om onder andere afwijkingen aan de hartkleppen en kransslagaderaandoeningen op te sporen. Echografie wordt ook gebruikt tijdens operaties om bijvoorbeeld tumoren helder af te bakenen. Echografie is zeer patiëntvriendelijk en een relatief eenvoudige methode.

Inhoud

* Echografie - wat is dat?

    * Onderzoeken

* Werking van echografie

    * Transducer

    * Dopplereffect

* Toepassingen van echografie

    * Hartonderzoek

* Voordelen en nadelen

* Werkwijze (via de huid)

    * Bewegend beeld

Echografie - wat is dat?

Echografie, of echoscopie, gebruikt geluidsgolven met een zeer hoge frequentie (doorgaans ca. 3 MHz, afhankelijk van het onderzoek). Het zijn geluiden die buiten de gehoorcapaciteit van de mens liggen, ofwel ultrasone geluiden. Het principe is eigenlijk heel eenvoudig: de geluidsgolven dringen in het lichaam, waarvan de echo’s vervolgens worden opgevangen. Aldus krijgt de arts een beeld van de inwendige structuren, zoals organen maar bijvoorbeeld ook de bloedstroom in het hart.

Onderzoeken

Echografie van de buik

Bekende echografische onderzoeken zijn echocardiografie (hartonderzoek) en het zichtbaar maken van de foetus in de baarmoeder tijdens de zwangerschap. Ook het hartje kan men dan zien kloppen. Inzake hartonderzoek maakt de echo de bewegingen van het orgaan zichtbaar, wat bijvoorbeeld ideaal is om de hartklepfunctie te beoordelen. Een ander aspect van echografie is dat ook de snelheid, richting en intensiteit van bewegingen worden waargenomen. Denk daarbij aan de bloedstroom in het hart om aldus ‘lekkende kleppen’ te kunnen zien. Hierbij wordt gebruikgemaakt van het zogeheten dopplereffect. Ook vernauwingen in de bloedsomloop worden met de echo-doppler treffend in beeld gebracht.

Werking van echografie

De werking van echografie is enigszins vergelijkbaar met de sonar die op zee wordt gebruikt om contouren en voorwerpen op de zeebodem te zoeken. Bij echografie gebruikt de echolaborant een transducer, een soort sonde. De functie ervan is om elektriciteit om te zetten in ultrasone geluidsgolven. Bij de meeste echo-onderzoeken wordt de transducer in de hand gehouden en op de huid geplaatst, zoals bij echocardiografie en een echo tijdens de zwangerschap. Daarnaast kan de transducer ook in een endoscoop zijn verwerkt, zoals bij rectaal- of blaasonderzoek. Ultrasone geluidsgolven dringen gemakkelijk door zacht weefsel en lichaamsvloeistoffen heen, maar niet of nauwelijks door lucht, wat met name geldt voor geluidsgolven hoger dan 1 MHz. Structuren achter een long zullen dus vrijwel onzichtbaar blijven. De sterkste echo’s treden op bij de overgangen tussen weefsels.

Transducer

Echografie

De transducer zendt ultrasone geluiden uit, maar vangt ze ook op. De computer, ofwel scanconverter, zet de signalen om in een tweedimensionaal beeld op het scherm. Overigens is het ook mogelijk om driedimensionale beelden te maken, zoals bij slokdarmonderzoek. Doordat de beelden telkens vernieuwd worden (tot wel 150 beelden per seconde), zijn ook orgaanbewegingen gemakkelijk weer te geven.

Dopplereffect

De dopplertechniek wordt toegepast om bijvoorbeeld de snelheid van de bloedstroom te meten. De blauwe kleur toont bloed dat van de transducer wegstroomt. De rode kleur is de bloedstroom naar de transducer toe. Kleuren die zich vermengen duiden op vermengingen van deze bloedstromen.

Toepassingen van echografie

De toepassingen van echografie zijn talrijk. Zwangeren zullen er altijd mee te maken krijgen. Mede met behulp van echografie wordt immers de ontwikkeling van het ongeboren kind gevolgd. Ook het geslacht is vanaf ongeveer 16 weken zichtbaar en vanaf de zesde zwangerschapsweek kan men de hartactie zien. Bovendien wordt echografie vaak ingezet voor het diagnosticeren van galstenen in de galblaas, bij maag-darmonderzoek (zoals diverticulitis) en vaatonderzoek om bijvoorbeeld een aneurysma van de aorta op te sporen. Ook zijn er gynaecologische en urologische toepassingen. Het voordeel van deze techniek is immers dat er heldere beelden worden geproduceerd van zacht weefsel.

Hartonderzoek

Wie met hartklachten, zoals hartritmestoornissen, naar de cardioloog wordt verwezen, zal eveneens met echografie te maken krijgen. Veel hartfuncties en aandoeningen kunnen ermee worden gevolgd, zoals lekkende hartkleppen, vernauwingen van de kransslagaderen, hartspieraandoeningen, ontstekingen van de hartspier met bijvoorbeeld vocht tussen de hartvliezen, en de dikte en dilatatie van de hartkamerwanden van zowel de kamers (ventrikels) als de boezems (atria). Ook zijn stolsels in de kamers of boezems zichtbaar.

Voordelen en nadelen

Hoewel echografie als de ideale beeldvormende techniek wordt ingezet, zijn er wel degelijk nadelen aan verbonden. Echo’s die nabij een pacemaker worden gemaakt, kunnen de pacemakerfunctie versterken. Ook obesitas kan een nadeel zijn wanneer vetweefsel in de weg zit voor het verkrijgen van heldere echobeelden. Niettemin heeft echografie ook veel voordelen. Het biedt snelle informatie, zonder risico’s, en is zeer patiëntvriendelijk bij onder andere hartonderzoek. De beste beelden ontstaan van weke orgaandelen, zoals spieren en ander zacht weefsel. Lucht is een regelrechte vijand van ultrasoon geluid.

Werkwijze (via de huid)

Echografie in de
zwangerschap

Bij het maken van een echografie via de huid ligt de patiënt op de rug, op de zij, of in een andere lichaamshouding, afhankelijk van de echo die gemaakt moet worden. De radiologisch laborant bevindt zich naast de patiënt en heeft zicht op zowel de patiënt als de monitor waarop de beelden van de echo te zien zijn. Voor een goed contact tussen de transducer en de huid wordt speciale gel aangebracht, die in het begin wat koud kan aanvoelen. Al die tijd houdt de radiologisch laborant de patiënt op de hoogte van wat er gebeurt. De laborant beweegt de transducer met zachte druk over de huid, met daaronder het weefsel waarvan een echo wordt gemaakt.

Bewegend beeld

Dankzij de vele opnames, tot wel 150 per seconde, ontstaat een bewegend beeld. Het beeld wordt met andere woorden continu ververst. Ondertussen kan de laborant metingen verrichten, zoals de grootte van een blaas- of galsteen, maar ook de omvang van de hartcompartimenten. Met het dopplereffect wordt ook de bloedstroom in bijvoorbeeld het hart gemonitord. Het maken van een echo (via de huid) kan tien minuten tot een half uur duren.

Lees verder
> Scintigrafie (isotopenscan) - werking, toepassingen en risico's
> CT-scan - werking, toepassing, risico's en werkwijze
> Afspraak voor MRI-scan - patiëntenwijzer
> Röntgenfoto - werking, toepassing, risico's en werkwijze
> Röntgencontrastfoto - werking, toepassingen, risico's en werkwijze

Bronvermelding

. https://www.hartstichting.nl/hart-en-vaatziekten/medische-onderzoeken/echografie

. https://biomedic.nl/ontwikkelingen-op-terrein-echografie/

Fotoverantwoording

. Inleidingsfoto: Echografie in de zwangerschap; Ricmart 01, CC BY-SA 4.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0>, via Wikimedia Commons

. RG72, CC BY-SA 4.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0>, via Wikimedia Commons

. Sistema d’Emergències Mèdiques (SEM), CC BY-SA IGO 3.0, CC BY-SA 3.0 IGO <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/igo/deed.en>, via Wikimedia Commons

De gewone mijnspin (Atypus affinis) lijkt op een vogelspin

De gewone mijnspin (Atypus affinis) is inheems in Nederland en verwant aan de vogelspin. Deze tamelijk kleine achtpoot lijkt op een miniatuurversie van de soms angstaanjagend grote vogelspinnen. De Atypus affinis is een vrij zeldzame spin die graag op de droge zand- en heidegronden vertoeft. Maar ook op zonnige hellingen en in naald- en loofbossen. De spin maakt een ondergronds nest met een buisvormig web, zowel boven- als ondergronds. Het is een unieke manier om prooi te vangen. Kenmerkend aan deze kleine spin (tot 2 cm, zonder de poten) zijn de rechtstandige kaken (cheliceren), zoals bij vogelspinnen. De Atypus affinis is een echte ‘buitenspin’.

Inhoud

* De gewone mijnspin (Atypus affinis) - vogelspin in het klein

* Taxonomische indeling van de gewone mijnspin (Atypus affinis)

* Is de Atypus affinis een vogelspin?

* Kenmerken van de gewone mijnspin

    * Lengte en kleur

    * Gifklauwen (cheliceren)

    * Abdomen, boeklongen en spintepels

* Leefwijze

* Web van de gewone mijnspin (Atypus affinis)

* Jacht

* Voortplanting

* Beet van de gewone mijnspin

De gewone mijnspin (Atypus affinis) - vogelspin in het klein

De gewone mijnspin is geen spin die men overal aantreft. Hij is best zeldzaam en staat in Vlaanderen op de lijst van wettelijk beschermde spinnen. Hoewel de gewone mijnspin geen echte vogelspin is, lijkt hij er verdacht veel op. Vooral door de grote gifklauwen (cheliceren) die rechtstandig, naar voren gericht, zich in het verlengde van het kopborststuk (cephalothorax) bevinden en evenwijdig aan elkaar bewegen. De mijnspin is een heuse ‘buitenspin’ die houdt van de vrije natuur en die men dus zelden binnenshuis zal aantreffen. De spin (vrouwtje) kan wel 10 jaar worden.

Taxonomische indeling van de gewone mijnspin (Atypus affinis)

De gewone mijnspin (Atypus affinis) behoort tot de stam van de Arthropoda (geleedpotigen), de klasse van de Arachnida (spinachtigen), de orde van de Araneae (spinnen), de onderorde van de Mygalomorphae (vogelspinachtigen), de familie van de Atypidae (mijnspinnen, 49 geslachten) en het geslacht Atypus, dat 29 soorten telt.

Is de Atypus affinis een vogelspin?

Gewone mijnspin (Atypus affinis)

Hoewel de gewone mijnspin in de volksmond een vogelspin wordt genoemd, maakt de echte vogelspin deel uit van de familie van de Theraphosidae (ware vogelspinnen). De Atypus is niettemin duidelijk te herkennen aan de vogelspinachtige kenmerken, zoals de grote rechtstandige en parallelle kaken (orthogonale gifklauwen). In Nederland en België is de Atypus affinis inheems, met daarnaast de nog zeldzamere kalkmijnspin (Atypus piceus), die vrijwel niet te onderscheiden is van de gewone mijnspin.

Kenmerken van de gewone mijnspin

De gewone mijnspin heeft een aantal karakteristieke kenmerken. Men treft ze niet aan bij bijvoorbeeld huisspinnen en wolfspinnen, die men soms in huis kan zien rondrennen, vooral in de herfst. Een voorbeeld daarvan is het uiterlijk van de mijnspin, dat eerder aan de vogelspin doet denken. Ook de bouw van de gifklauwen (cheliceren) is heel typisch. Enkele belangrijke kenmerken op een rij:

Lengte en kleur

De gewone mijnspin (Atypus affinis) is zwart tot zwartbruin, wat vooral van toepassing is op het mannetje. Het vrouwtje is bruinig van kleur. De jonge spinnetjes zijn lichtgetint. Het mannetje wordt ongeveer 8 tot 10 mm lang (zonder de kaken en poten), het vrouwtje tot wel 2 cm. Overigens zijn vrouwtjesspinnen over het algemeen altijd wat groter dan de mannetjes.

Gifklauwen (cheliceren)

De cheliceren van de gewone mijnspin lijken op die van de vogelspin. Ze zijn rechtstandig, staan evenwijdig van elkaar en bevinden zich in het verlengde van het kopborststuk. Ook zijn ze opvallend groot in verhouding tot de rest van het lichaam. Bovendien blinken ze en kunnen bijna een halve centimeter lang worden. De gifklieren bevinden zich aan de basis van de gifklauwen, waarbij het gif via een kanaaltje naar de punt van de giftand stroomt.

Abdomen, boeklongen en spintepels

Gewone mijnspin (Atypus affinis)

De Atypus affinis heeft twee boeklongen. Het achterlijf ofwel abdomen is bij mannetjes wat smaller dan bij vrouwtjes. Daarentegen hebben ze wel langere poten. Zoals bij alle spinnen zijn de kop en het borststuk (cephalothorax) met elkaar vergroeid. Bij de gewone mijnspin zijn de spintepels in drie even lange delen gesegmenteerd, en verschilt daarmee van de kalkmijnspin (Atypus piceus).

Leefwijze

Wie in de vrije natuur een gewone mijnspin ziet, zal er in de directe omgeving naar alle waarschijnlijkheid meer aantreffen. Deze spinnen leven immers in kolonies van soms wel honderden exemplaren. De gewone mijnspin is een buitenspin die houdt van droge, warme en dus zanderige en zonnige gronden, zoals heidegebieden, bosranden maar ook naaldbossen en soms ook loofbossen. Wegbermen zijn eveneens favoriet. Zelden treft men ze aan in (achter)tuintjes. In Nederland moet men de spin vooral zoeken op de hoge zandgronden, zoals de Veluwe, de Meinweg en de Utrechtse Heuvelrug. Deze Spin van het Jaar (2013) maakt deel uit van de Atypidae. In Nederland is het de enige inheemse spinnenfamilie die verwant is aan de vogelspin.

Web van de gewone mijnspin (Atypus affinis)

De mijnspin heeft een bijzonder web, een buisvormige constructie - ook wel mijnspinkousje genoemd - die zich zowel ondergronds als bovengronds bevindt. De toegang is uitstekend gecamoufleerd met zand, bladeren, stengels, mos en wat er meer aan biologisch materiaal in de omgeving ligt. De ondergrondse constructie van het web kan wel 50 cm diep zijn. Het kokervormige hol is bekleed met spinsel. In het bovengrondse deel, ofwel de vangbuis, houdt de spin zich ’s nachts schuil en wacht op prooi. De vangbuis heeft een gesloten uiteinde, kan wel 20 cm lang zijn en is goed gecamoufleerd.

Jacht

Prooi die in de buurt van de vangbuis komt, wordt door het spinweefsel heen in de koker getrokken en meegesleurd naar het hol. Daarna wordt de vangbuis gerepareerd met spinsel en opnieuw gecamoufleerd. De prooi bestaat uit spinnen en insecten, zoals mieren, torren, kevers, pissebedden en zelfs grote duizendpoten. De groene specht is een van de natuurlijke vijanden van de gewone mijnspin. Deze vogels gaan daarbij niet subtiel te werk en trekken het hele web met spinnetjes en al uit de grond. 

Voortplanting

Gewone mijnspin (Atypus affinis)

Het vrouwtje van de gewone mijnspin verlaat haar nest zelden of nooit. Een ‘verdwaalde’ gewone mijnspin betreft doorgaans een mannetje dat wil paren. Na ongeveer 4 jaar kan de gewone mijnspin zich voortplanten. Het vrouwtje kan 10 jaar worden, het mannetje ongeveer 4 jaar. Bij de paring gaat het mannetje het hol in en wordt na de paring in het merendeel van de gevallen opgegeten door het vrouwtje. De eitjes (cocon) in het ondergrondse hol worden goed bewaakt en komen in de zomer uit, waarna de jonge spinnetjes een seizoen bij de moeder blijven.

Beet van de gewone mijnspin

De gewone mijnspin (Atypus affinis) is niet agressief. Niettemin kan de beet ernstig zijn met symptomen als pijn, koorts en necrose. Dodelijk is de beet zeker niet. Het risico dat men thuis in de woning een verdwaalde mijnspin (mannetje) aantreft is praktisch nihil.

Lees verder
> Het ingenieuze web van de spin
> Metepeira spinipes - een sociale spin
> Bang voor spinnen?
> De grote spoorspin (Cheiracanthium punctorium) is een agressieve renspin
> De dodelijke Australische tunnelwebspin (Atrax robustus)

Bronvermelding

. https://nl.wikipedia.org/wiki/Gewone_mijnspin

. https://www.nemokennislink.nl/publicaties/ondergrondse-mijnspin-vangt-mieren-vliegensvlug/

. https://www.bnnvara.nl/vroegevogels/artikelen/het-jaar-met-8-poten

Fotoverantwoording

. Inleidingsfoto: Gewone mijnspin (Atypus affinis); Siga, CC BY-SA 3.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0>, via Wikimedia Commons

. Siga, CC BY-SA 3.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0>, via Wikimedia Commons

. Siga, CC BY-SA 3.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0>, via Wikimedia Commons

. Danny Steaven, CC BY-SA 2.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/2.0>, via Wikimedia Commons

Celecoxib - pijnstiller (NSAID) bij artrose en reumatoïde artritis

Celecoxib wordt voornamelijk voorgeschreven bij artrose en reumatoïde artritis, maar ook bij veel andere aandoeningen, zoals de ziekte van Bechterew. Het betreft een krachtige NSAID, een zogeheten COX 2-remmer, en is ontstekingsremmend, koortsverlagend en pijnstillend. Mijd celecoxib bij hoge bloeddruk. Extra controle van de bloeddruk is bij inname van dit middel sowieso noodzakelijk, aangezien celecoxib de bloeddruk kan verhogen. Celecoxib kent nogal wat bijwerkingen, zoals maag-darmklachten en huiduitslag. Bovendien zijn er veel wisselwerkingen met andere medicijnen. Ook bestaat er een risico op cardiovasculaire afwijkingen. Daarnaast kan de werking van bètablokkers verminderen bij gebruik van deze pijnstiller.

Inhoud

* Wat is celecoxib?

    * Selectieve COX 2-remmer

* Wanneer wordt celecoxib voorgeschreven?

* Werking van celecoxib

    * Alcohol en zelfzorgmedicijnen

* Gebruik geen celecoxib bij de volgende aandoeningen

    * Dosering

* Gevaren van celecoxib

    * Bijwerkingen

* Wisselwerking met andere medicijnen

* Zwangerschap

    * Enkele algemene regels

Wat is celecoxib?

Celecoxib is in de handel onder de merknamen Celebrex en het merkloze Celecoxib. Het middel is in 2000 in Nederland geregistreerd (internationaal sinds 1998). Deze NSAID is alleen op recept verkrijgbaar in capsules van 100 of 200 mg, en is koortsverlagend, ontstekingsremmend en pijnstillend. De relatief zware pijnstiller is een zogeheten selectieve COX 2-remmer en een NSAID (non-steroidal anti-inflammatory drug), waartoe ook diclofenac, ibuprofen en etoricoxib behoren. Een van de voordelen van celecoxib als COX 2-remmer is dat de bijwerkingen van het maag-darmkanaal minder uitgesproken zijn.

Selectieve COX 2-remmer

‘COX’ is de afkorting van cyclo-oxygenase. Dit enzym zet fysiologische processen in werking waaruit de hormoonstoffen prostaglandinen voortkomen, die een cruciale rol vervullen bij pijn en het verwijden van de bloedvaten. De zogeheten cyclo-oxygenaseremmers, onderverdeeld in COX-1 en COX-2, zijn om die reden ook ontstekingsremmend. Niet-selectieve NSAID’s staan erom bekend dat ze maag-darmklachten veroorzaken, zoals een hoge maagzuurproductie, aangezien ze de aanmaak van COX-1 frustreren, een enzym dat het maagslijmvlies beschermt. De selectieve COX 2-remmers, zoals celecoxib maar bijvoorbeeld ook etoricoxib, grijpen daarentegen niet of minder in op COX-1, dat immers het maagslijmvlies beschermt en de normale  maagfunctie niet belemmert.

Wanneer wordt celecoxib voorgeschreven?

Celecoxib wordt bij veel aandoeningen voorgeschreven. De belangrijkste zijn artrose (symptomatische behandeling), de ziekte van Bechterew en reumatoïde artritis, ofwel chronische gewrichtsontstekingen. Celecoxib vermindert stijfheid en pijn in de gewrichten. Het middel wordt ook voorgeschreven bij jicht en wervelaandoeningen (rugpijn). Soms ook bij ernstige en pijnlijke menstruatieklachten met veel bloedverlies en krampen. Verder wordt celecoxib ook gegeven bij postoperatieve pijn. Neem celecoxib niet langer dan twee weken in. Verlaag de dosis zodra de klachten verminderen. Doe dit in samenspraak met de arts. 

Werking van celecoxib

Gewrichtsklachten zullen verminderen bij artrose en reumatoïde ongemakken. De werking van celecoxib begint ongeveer 1 uur na inname en houdt tussen de 12 en 24 uur aan. Ook de zwellingen en ontstekingsreacties, zoals roodheid, zullen snel minder worden. Dat geldt ook voor klachten als gevolg van overbelasting, irritaties en de zogeheten steriele ontstekingen door gewrichtsaandoeningen. Na een of enkele dagen zullen de klachten grotendeels verdwijnen. Zoals etoricoxib, diclofenac en ibuprofen heeft het gebruik van celecoxib bij mensen met gewrichtsaandoeningen ook een sociale component. Een factor die vooral ook bij ouderen van belang is. Bezoekjes, zoals verjaardagen, en een middagje winkelen zullen immers minder belastend zijn. Een onwenselijk aspect is echter dat deze NSAID om genoemde redenen mogelijk preventief wordt geslikt en er gewenning ontstaat, waarbij onnodig meer van het middel wordt ingenomen om het gewenste effect te verkrijgen.

Alcohol en zelfzorgmedicijnen

Hoewel celecoxib een selectieve COX 2-remmer is, en dus COX-1 dat het maagslijmvlies beschermt met rust laat, kunnen er toch maagklachten ontstaan met bloedingen en ontstekingen. Alcohol wordt in dat opzicht ontraden, aangezien het de kans op maagklachten vergroot. Wie eerder maagaandoeningen heeft doorgemaakt, ouder is dan 60 jaar en antistolling gebruikt, dient een maagbeschermer te nemen bij gebruik van celecoxib. Alvorens de arts u celecoxib voorschrijft, is het belangrijk dat hij weet welke zelfzorgmedicijnen u slikt. Dat geldt zeker voor de pijnstillers diclofenac, ibuprofen, naproxen en andere vrij verkrijgbare NSAID’s.

Gebruik geen celecoxib bij de volgende aandoeningen

Er zijn enkele aandoeningen waarbij het belangrijk is dat u celecoxib niet gebruikt. Dat geldt ook indien u overgevoelig bent voor een van de stoffen in het middel. Lees dus goed de bijsluiter door. Daarnaast is celecoxib gecontra-indiceerd bij onder andere de volgende aandoeningen en klachten:

• overgevoeligheid voor sulfonamiden;
• maagzweer of andere maag-darmaandoeningen, ook de doorgemaakte;
• geschiedenis van gastro-enterale bloedingen;
• decompensatio cordis (hartfalen);
• ischemische hartaandoeningen, zoals angina pectoris;
• lever- en nierfunctiestoornissen;
• neuspoliepen;
• rhinitis (na gebruik van aspirine of andere NSAID’s);
• cerebrovasculaire aandoeningen;
• hoge bloeddruk (extra controles zijn noodzakelijk).

Dosering

Het is aan de arts om de dosering voor te schrijven. De werking treedt na 1 tot 2 uur in en houdt 12 tot 24 uur aan. Wilt u stoppen met het medicijn? Dat kan in een keer, maar wel in samenspraak met de arts. Indien u celecoxib vergeten bent als u het medicijn 1 keer per dag gebruikt, en er zit minder dan 8 uur tussen, neem de dosis dan alsnog in. Anders overslaan. Gebruikt u celecoxib 2 x daags en zit er tussen de vergeten en de volgende dosis minder dan 4 uur? Neem de dosis dan eveneens alsnog in. Anders overslaan. Neem deze pijnstiller tijdens of na de maaltijd, dat verkleint het risico op maagklachten. Ook kunt u alleen de inhoud van de capsule innemen, bijvoorbeeld als u moeite hebt met het slikken van pillen en capsules.

Gevaren van celecoxib

Celecoxib is een NSAID en kent veel bijwerkingen, die echter niet bij iedereen hoeven op te treden. Weet dat celecoxib de bloeddruk kan verhogen. Tussentijdse controle is dan ook noodzakelijk. Ook kan het middel de werking van bloeddrukverlagers negatief beïnvloeden. Verder zijn cardiovasculaire nevenwerkingen bekend, naast gastro-enterale klachten, waaronder bloedingen. Let op met alcohol, dat de maagwand sowieso irriteert. Hetzelfde geldt voor gekruide maaltijden. Hieronder volgt een kleine greep uit de lange lijst met mogelijke bijwerkingen. De opsomming is zeker niet uitputtend, maar geeft alleen een algemeen beeld. Lees de bijsluiter. Indien u andere klachten hebt waarvan u denkt dat ze door celecoxib zijn veroorzaakt, geef dat dan door aan de huisarts. Dat geldt ook voor mogelijke wisselwerkingen met andere medicijnen.

Bijwerkingen

• maag-darmklachten, zoals braken, diarree, maar ook obstipatie en misselijkheid;
• duizeligheid;
• hoofdpijn;
• verhoogde bloeddruk;
• visusklachten, zoals dubbelzien;
• griepachtige klachten (hoesten, rhinitis);
• vermoeidheid;
• depressiviteit en andere psychische klachten, waaronder slapeloosheid, verwardheid, nervositeit, angst, hallucinaties;
• gewrichtspijn;
• verlies van geur en smaak;
• verminderde vruchtbaarheid;
• haaruitval;
• hartkloppingen, pijn op de borst, versnelde hartslag (sinusritme);
• hart- en vaataandoeningen, waaronder ventriculaire en supraventriculaire hartritmestoornissen;
• risicofactoren zijn onder andere een hoog cholesterolgehalte, roken en een doorgemaakt hartinfarct. Mogelijk schrijft de arts in die gevallen een andere pijnstiller voor. Dat geldt met name als men celecoxib lang (weken) gebruikt;
• negatieve invloed op bloeddrukverlagers.

Wisselwerking met andere medicijnen

Celecoxib heeft negatieve wisselwerkingen met andere geneesmiddelen. Met name bij ouderen is het belangrijk dat ze een maagbeschermer nemen. Zeker als er antistolling is voorgeschreven of als er sprake is van een doorgemaakte gastro-enterale aandoening. Belangrijke wisselwerkingen met andere medicijnen zijn onder meer:

• anticoagulantia, zoals aspirine, edoxaban en bijvoorbeeld fenprocoumon (risico op bloedingen en andere bijwerkingen);
• diuretica (plastabletten);
• ACE-remmers (hartmedicijnen);
• andere NSAID’s, zoals diclofenac, ibuprofen, etoricoxib en nabumeton;
• bètablokkers, zoals metoprolol. Dit geldt met name bij hartfalen en hoge bloeddruk;
• medicijnen tegen depressiviteit;
• medicijnen tegen bipolaire stoornissen, zoals lithium;
• bepaalde reumamedicatie, zoals methotrexaat.

Zwangerschap

Gebruik celecoxib zeker niet in de laatste 3 maanden van de zwangerschap. Dit is schadelijk voor de baby. Neem het middel in alle andere gevallen in samenspraak met de arts. De algemene regel is dat celecoxib niet veilig is in de zwangerschap. Meld uw arts als u zwanger bent, wilt worden of als die wens er in de nabije toekomst is. Bij borstvoeding kunt u celecoxib veilig innemen.

Enkele algemene regels

• Door het risico op gastro-enterale problemen is het beter om een maagbeschermer te gebruiken, dat geldt zeker voor ouderen (> 60).
• Bij eerder doorgemaakte gastro-enterale problemen is eveneens extra aandacht nodig, onder andere een maagbeschermer is dan raadzaam.
• Antistolling kan ernstige wisselwerkingen hebben met celecoxib.
• Pas op met alcohol en gekruid eten (irriteert de maag).
• Celecoxib kan de bloeddruk verhogen en medicijnen tegen hoge bloeddruk negatief beïnvloeden.
• Gebruik het middel niet in de zwangerschap.
• Aan celecoxib kleven cardiovasculaire risico’s.
• Verlaag de dosis bij vermindering van de klachten. In principe niet langer dan twee weken gebruiken en in samenspraak met de arts.

Lees verder
> Zijn NSAID's gevaarlijk?
> Wat is het verschil tussen opioïden en niet-opioïde pijnstillers?
> Eerste bezoek aan de huisarts - anamnese en onderzoek

Bronvermelding

.https://www.apotheek.nl/medicijnen/celecoxib

.https://nl.wikipedia.org/wiki/Celecoxib

.https://www.geneesmiddeleninformatiebank.nl/nl/rvg116717

Fotoverantwoording

.Christine Dela Cerna, CC BY-SA 3.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0>, via Wikimedia Commons

.MorgueFile : see [1], CC BY-SA 3.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0>, via Wikimedia Commons

.Tom Varco, CC BY-SA 3.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0>, via Wikimedia Commons

.Katy Warner from Orlando, FL, USA, CC BY-SA 2.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/2.0>, via Wikimedia Commons

Dandasana (stokhouding)

De juiste uitvoering van dandasana (stok- of stafhouding) is moeilijker dan deze yogaoefening voor beginners bij de eerste aanblik doet vermoeden. Dandasana is een voortreffelijke yogahouding om de rugspieren te trainen. Menigeen heeft moeite om deze houding lang vol te houden, aangezien de meesten gewend zijn aan een rugleuning bij een zittende houding. Jonge kinderen hebben daar nog geen last van. Moeiteloos kunnen ze lange tijd met een rechte rug (in dandasana) op de grond spelen. Door een verkeerde zithouding verzwakken bepaalde spiergroepen van de rug. Dandasana maakt u daarvan bewust.

Inhoud

* Achtergrond van dandasana (stok- of stafhouding)

* Let op het volgende

* Technische aspecten

* Uitwerking

* Voordelen van dandasana (stok-of stafhouding)

    * Therapeutische toepassingen

Achtergrond van dandasana (stok- of stafhouding)

Dandasana is een basishouding en belangrijk voor het trainen van de rugspieren om gedurende langere tijd in bijvoorbeeld de lotushouding (padmasana) te kunnen zitten. Het is geen klassieke, maar wel een volwaardige yogaoefening. Danda is Sanskriet en betekent ‘stok’ of ‘staf’. Asana wil zeggen ‘(zit)houding’. Soms wordt dandasana als meditatiehouding gebruikt.

Let op het volgende

Dandasana (stok- of stafhouding) is de basisoefening voor alle zithoudingen, zoals tadasana (berghouding) dat is voor de staande yogahoudingen in hatha-yoga. De correcte uitvoering van dandasana is moeilijker dan menigeen denkt. Houd in deze asana de rug gestrekt, in een hoek van 90 graden met de benen. Eventueel gaat u in de beginfase tegen een muur zitten indien de rug snel protesteert. De armen voorwaarts of zijwaarts gestrekt en de handen in namasté boven het hoofd houden is alleen geschikt voor gevorderde yogi’s. Het vergt immers nog meer van de rugspieren.

Technische aspecten

Dandasana 
(stok- of stafhouding)

Mettertijd corrigeert dandasana een verkeerde zithouding, en in het verlengde daarvan voorkomt deze houding rugklachten.

1. Ga op de vloer zitten.
2. Strek de benen, voeten tegen elkaar aan, de knieholten zo ver mogelijk op de vloer gedrukt.
3. Het is belangrijk om op de bekkenbeenderen te zitten. Dus niet met gebogen onderrug op het stuitbeentje.
4. Plaats de handen aan weerszijden van de heupen, de vingers van elke hand bij elkaar en naar voren gericht.
5. Houd de rug recht (als een stok). Druk de borst naar voren en de schouders naar achteren, maar zonder ze op te trekken. Gebruik daarbij de armen als steun.
6. In een latere fase hebt u de steun van de armen niet meer nodig om de rug recht te houden. Houd ze dan eventueel gestrekt boven het hoofd, de handen in namasté.
7. Blijf enkele minuten in dandasana. Adem rustig door in de volledige yoga-ademhaling.
8. Ontspan in savasana (lijkhouding).

Uitwerking

Hulpmiddel voor
 dandasana bij
verzwakte rugspieren

De ‘kunst van het zitten’. Menige yogi zegt dat dandasana daar symbool voor staat. Wie peuters en kleuters observeert, realiseert zich eens te meer hoe gedegenereerd de rugspieren van veel volwassenen zijn. Dandasana corrigeert een slechte lichaamshouding, traint de rugspieren en verruimt de borstkas voor een soepele ademhaling. In sommige yogakringen wordt dandasana (stok- of stafhouding) gebruikt als meditatiehouding en voor ademoefeningen, naast de klassieke padmasana (lotushouding), siddhasana (voltooide houding) en sukhasana (kleermakerszit). 

Voordelen van dandasana (stok- of stafhouding)

Indirect heeft vermoeidheid en een afnemend concentratievermogen te maken met een slechte zithouding. Vaak met rugzwakte in het kielzog. Dandasana maar ook tadasana bieden in veel gevallen soelaas op de langere termijn.

Therapeutische toepassingen

Dandasana kan uitkomst bieden bij onder andere de volgende klachten:

• verzwakte rugspieren;
• ingezakte borstkas, het belemmert de diepe en vrije ademhaling;
• slechte zithouding met daaraan gerelateerde klachten;
• slechte lichaamshouding;
• gebrekkig concentratievermogen;
• stress.

Lees verder
> Utthita stiti bhujangasana (bevrijdende hoofdstand)
> Tadasana (berghouding) - drie varianten
> Vrksasana (boomhouding)
> De juiste meditatiehouding kiezen
> Hatha-yoga - een korte uitleg

Bronvermelding

'Light on Yoga', Iyengar, George Allen & Unwin, London

'Yoga und Medicin', Jurg Wunderli, Fink Verlag, Stuttgart

Fotoverantwoording

. Inleidingsfoto: dandasana (stokhouding); Jemasty, CC BY-SA 3.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0>, via Wikimedia Commons

. Jemasty, CC BY-SA 3.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0>, via Wikimedia Commons

. AYUSH (GODL-India), GODL-India <https://data.gov.in/sites/default/files/Gazette_Notification_OGDL.pdf>, via Wikimedia Commons

Victor van Marseille - beschermheilige van de korenmolenaars

De Rooms-Katholieke Kerk telt honderden beschermheiligen, zowel mannen als vrouwen. Velen stierven de martelaarsdood in de eerste eeuwen na Christus. Ze stonden pal voor hun geloof en moesten dat met de dood bekopen. Victor van Marseille was een officier in het Romeinse leger tijdens de heerschappij van keizer Maximianus, die regeerde van 286 tot 305. Maximianus vormde een tweemanschap met keizer Diocletianus, die een van de gruwelijkste christenvervolgingen uit de Romeinse tijd inluidde. Victor van Marseille hielp christenen waar en wanneer hij maar kon. Uiteindelijk werd hij ca. 290 door de prefecten ter dood veroordeeld en tussen twee molenstenen verbrijzeld. Zijn gedenkdag is 21 juli. Victor van Marseille is de beschermheilige van de korenmolenaars en wapensmeden. Zijn voorspraak geldt onder andere ook bij onweer en bliksem. In de iconografie is hij doorgaans afgebeeld als Romeins legioensoldaat.

Inhoud

* Standvastig in het christelijk geloof

* Romeinse dwingelandij

    * Verraden

* Het leven van Victor van Marseille

    * Jupiter

* Keizer Diocletianus en keizer Maximianus

    * Oostelijk en westelijk deel van het Romeinse Rijk

* Dood van Victor van Marseille

    * Engelen

    * Kruisiging

    * Molenstenen

* Verering

    * Patronaten

* Relieken

* Attributen en iconografie

Standvastig in het christelijk geloof

Victor van Marseille had zijn tijd niet mee, maar liet zich niet tegenhouden. Als legionair in het Romeinse leger was het al zeer precair om in het geheim christenen te helpen. Hij ging echter zelfs van deur tot deur om zijn medegelovigen te bemoedigen en te motiveren om standvastig te blijven in hun geloof. Victor van Marseille leefde eind derde eeuw. In die periode vonden er in het hele Romeinse Rijk heksenjachten plaats tegen christenen.

Romeinse dwingelandij

Victor van Marseille

De hervormer keizer Diocletianus (244-311) stond bekend om de meedogenloze vervolging van christenen en had zijn medekeizer en vriend Maximianus (250-310) in Marseille gestationeerd, waar Victor van Marseille gelegerd was. Maximianus had het bloed van het Thebaanse Legioen en hun commandant Mauritius van Agaunum aan zijn handen en regeerde inmiddels met ijzeren hand in het westelijk deel van het keizerrijk.

Verraden

Victor van Marseille evangeliseerde in een wespennest van Romeins religieus conservatisme en stimuleerde zowel legionairs als burgers om in deze moeilijke tijden vast te houden aan hun geloof, om het tijdelijke leed en de pijn te accepteren en uit te zien naar de eeuwige liefde in de hemel. Hij vroeg hen niet te zwichten voor de Romeinse dwingelandij, geen publieke offers te brengen aan de Romeinse afgoden en dus niet hypocriet te zijn. Als officier in Romeinse legioenen, hoewel niet bekend is welke legeronderdelen dat waren, werd hij waarschijnlijk verraden. Maar het kon ook zo zijn dat hij te openlijk te werk ging. Op 21 juli ca. 290, tevens zijn gedenkdag, stierf hij een gruwelijke marteldood.

Het leven van Victor van Marseille

Er zijn weinig historische gegevens bekend van Victor van Marseille, beschermheilige van de (koren)molenaars. Volgens sommige bronnen was hij een Egyptenaar, ingelijfd in het Romeinse leger. Uiteindelijk maakte hij carrière als officier in een van de vele legioencohorten, waarschijnlijk als centurio waarbij hij het bevel kreeg over 80 tot 100 manschappen waaruit een cohort bestond.

Jupiter

Victor van Marseille werd gevangengenomen tijdens een bezoek van keizer Maximianus aan Marseille. Hij weigerde toen openlijk om offers te brengen aan de Romeinse goden, wat hij afgoderij noemde. Ten overstaan van zijn berechters zou hij een standbeeld van de god Jupiter hebben omgeschopt. Berecht door twee prefecten ondergingen hij en drie legermaten (Longinus, Alexander en Felicianus) de marteldood en werd hij door allerlei miraculeuze omstandigheden ook wel ’de man die niet kon sterven' genoemd.

Keizer Diocletianus en keizer Maximianus

Het lijdensverhaal van Victor van Marseille speelde zich af in een tijd dat keizer Gaius Aurelius Valerius Diocletianus (244-311) aan de macht was. Hij regeerde van 284 tot 305 en was een keizer die veel financiële en martiale hervormingen op zijn naam had staan. Een hervormer dus, maar niettemin zeer conservatief in levensbeschouwelijk opzicht. Hij besefte dat in de afgelopen eeuwen het christendom steeds meer aan invloed had gewonnen. Om het tij te keren luidde hij met tal van edicten enkele van de bloedigste christenvervolgingen uit de Romeinse tijd in. In dat opzicht bleven de zuiveringen in het leger niet onopgemerkt, getuige de complete uitroeiing van het (christelijke) Thebaanse Legioen, onder leiding van Mauritius van Agaunum, beschermheilige van de infanteristen. Ook medekeizer Maximianus speelde een grote rol in deze slachtpartij.

Oostelijk en westelijk deel van het Romeinse Rijk

Aan het begin van Diocletianus' regeerperiode benoemde hij een medekeizer, aangezien het Romeinse Rijk inmiddels aan alle kanten oncontroleerbaar was uitgedijd. Die keizer, tevens een vriend van Diocletianus, was Marcus Aurelius Valerius Maximianus Herculius (250-310), die regeerde van 286 tot 305. Diocletianus zwaaide de scepter over het oostelijk deel van het Rijk, en Maximianus regeerde over het westelijk deel waardoor hij regelmatig opdook in Marseille, toentertijd Massilia genoemd.

Dood van Victor van Marseille

Victor van
Marseille

Samen met drie legermaten werd Victor van Marseille opgepakt en berecht. Over deze berechting zijn twee zogeheten Acta bekend, hoewel over de historiciteit ervan de meningen verdeeld zijn. Mogelijk zijn bepaalde optekeningen gelardeerd met de geloofsovertuiging van de auteurs. Victor van Marseille was zeer gedreven in zijn drang tot evangelisatie. Dat had onder andere te maken met het feit dat de benoeming van keizer Maximianus niet veel goeds voorspelde voor de christelijke gemeenschappen. Vandaar dat Victor de christenen persoonlijk opzocht om hen te bemoedigen en aan te sporen om in de moeilijke tijd die hen te wachten stond pal te staan voor het eeuwige leven van liefde in de hemel.

Engelen

Victor van Marseille werd voorgeleid bij de prefecten Asterius en Autychius, die hem vervolgens naar keizer Maximianus leidden, aangezien Victor een legerofficier was. Nadat de aanklacht was uitgesproken, liet Maximianus hem eerst opsluiten en martelen met stokslagen om hem tot inkeer te brengen. Toen de prefecten opnieuw een waslijst aan aanklachten hadden voorgelezen, waaronder het niet langer aannemen van soldij, een ontsnappingspoging uit de gevangenis en het openlijk bekeren van legionairs en burgers, bracht Victor te berde dat hij geen soldaat van deze wereld meer was. Volgens de prefecten zou hij de soldaten die hem bij de gevangenis bewaakten ter plekke tot het
christendom hebben bekeerd. Victor stelde dat engelen de gevangenisdeur voor hem hadden geopend, opdat hij ‘s nachts de zieken en medechristenen kon bezoeken, zoals hij altijd had gedaan.

Kruisiging

Zijn drie bekeerde legermaten Longinus, Alexander en Felicianus werden onthoofd toen ze als boetedoening niet voor de Romeinse goden wilden offeren. Voor Victor begon een ware martelgang. Aan handen en voeten gebonden sleepte men hem door de straten van Marseille. Van alle kanten klonk gejuich. Toen hij daarna weer voor keizer Maximianus werd geleid, begon Victor te preken en lofliederen te zingen. De keizer stelde hem voor de keuze: de Romeinse goden eren of de dood. Victor antwoordde: ‘Ik heb de keizer altijd gediend en op mijn manier offers gebracht voor zijn welzijn en voor het Rijk. Als u het zo stelt, houd ik voet bij stuk en blijf ik trouw aan Jezus.' In een van de Acta wordt gesuggereerd dat een van de prefecten (Asterius) hem per se wilde laten kruisigen. Hierin schemert de geloofsovertuiging van de Acta-schrijver door en wordt de gelijkenis met Jezus Christus steeds duidelijker. Toen Victor levend van het kruis werd gehaald, straalde zijn gezicht (volgens een Acta).

Molenstenen

Na de kruisiging gooiden de beulen hem opnieuw in de gevangenis. Volgens de legende ging die nacht plotseling de deur open en scheen een helder licht in zijn kerker, zo fel als zonlicht. Toen Victor de volgende ochtend weer voor Maximianus werd geleid, zou hij naar verluidt het standbeeld van Jupiter omver hebben geschopt, ondanks zijn verminkingen. Als reactie werd zijn voet ter plekke afgehakt. Ook verspeelde hij daarmee definitief de kans om zijn leven als officier in het Romeinse leger te sparen. Maximianus veroordeelde hem ter dood door verbrijzeling tussen molenstenen in een rosmolen. Aldus geschiedde. Wonderwel braken de molenstenen en overleefde Victor het. In de Acta staat dat zijn botten werden gebroken ‘als goddelijk graan’. 'De man die niet kon sterven' werd uiteindelijk onthoofd.

Verering

De gedenkdag van Victor van Marseille is 21 juli. Naar verluidt werden de stoffelijke resten van Victor in een grot begraven, overgebracht door christenen nadat de lijken van Victor en zijn drie bekeerde legermaten eerst in een baai waren geworpen. Volgens een andere bron hadden engelen de lijken naar de grot gedragen. De monnik Johannes Cassianus (360 - 435) liet later een klooster bouwen op de plaats waar de lichamen van Victor van Marseille en de soldaten Longinus, Alexander en Felicianus werden begraven. Ook verscheen er een benedictijnenabdij en een basiliek: de beroemde Abbay Saint-Victor in Marseille.

Patronaten

Victor van 
Marseille

Victor van Marseille is de patroonheilige van onder andere Tallinn (Estland). Ook is hij de beschermheilige van de molenaars en wapensmeden. Maar ook van de zeelieden, wellicht door de nabijheid van de haven van Marseille. In het museum Hof van Busleyden, in het Belgische Mechelen, wordt de legende van Victor van Marseille treffend in beeld gebracht met behulp van acht panelen, vervaardigd voor de Mechelse Orde van de Victorinnen. De maker van dit kunstwerk is onbekend. De beeltenis van Victor van Marseille staat ook op de vensterbank van de Leeuwenmolen in Maastricht.

Relieken

De afgehakte voet van Victor van Marseille werd aanvankelijk bewaard in de St-Victorsabdij in Parijs, op de linkeroever van de Seine in het 5de Arrondissement. Ten tijde van de Franse Revolutie (1789) is het relikwie overgebracht naar de Eglise Saint-Nicolas de Chardonnet, een nabijgelegen kerk. Het betreft een kostbaar reliek dat dankzij een schenking in Parijs terechtkwam. Door de eeuwen heen zijn veel relieken van Victor van Marseille over heel Europa verspreid.

Attributen en iconografie

Victor van Marseille wordt doorgaans afgebeeld als legionair in het Romeinse leger. In de meeste gevallen in volle wapenuitrusting met helm en de martelaarspalm. Soms ook in burgerkledij, en samen met de cipiers die hij bekeerd had. Op de achtergrond bevindt zich vaak een (ros)molen, soms alleen molenstenen.

Lees verder
> Is er verschil tussen zaligverklaring en heiligverklaring?
> Simeon de Styliet (de Oudere) - beschermheilige van de herders
> Mauritius van Agaunum - beschermheilige van de infanteristen
> Focas van Sinope - beschermheilige tegen slangenbeten

Bronvermelding

. http://www.molen.actiefsomeren.nl/heilige-victor/

. https://nl.wikipedia.org/wiki/Maximianus
. https://www.hofvanbusleyden.be/sint-victor-heeft-het-niet-makkelijk-gehad
. https://www.heiligen.net/heiligen/07/21/07-21-0288-victor.php

Fotoverantwoording

. Ellywa, CC BY-SA 4.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0>, via Wikimedia Commons

. Ad Meskens, CC BY-SA 3.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0>, via Wikimedia Commons

. Quistnix at Dutch Wikipedia, CC BY-SA 2.5 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/2.5>, via Wikimedia Commons