16 juli 2025

Europese zwarte schorpioen (Euscorpius flavicaudis) steekt als een wesp

Een schorpioen is makkelijk te herkennen aan de acht poten, de scharen en de opgeheven staart met de stekel. Bij veel soorten is de steek dodelijk, maar die van de mediterrane schorpioen (Euscorpius flavicaudis), ook wel Europese zwarte schorpioen genoemd, hoeft men niet te vrezen. De prik voelt amper als een wespensteek. Een mogelijke allergische reactie is waarschijnlijk erger. Schorpioenen komen alleen in tropische en subtropische gebieden voor. Niettemin is de Euscorpius flavicaudis sporadisch in Nederland gespot. Door de klimaatverandering zouden we deze schorpioenensoort weleens vaker kunnen gaan zien.

Inhoud

* Taxonomische indeling van de mediterrane schorpioen (Euscorpius flavicaudis)
* Kenmerken van de Europese zwarte schorpioen
    * Kopborststuk (prosoma) en poten
    * Achterlijf (opisthosoma)
    * Kaaktaster en scharen
    * Kleur
    * Ogen
    * Gifstekel
* Leefwijze
* Voedsel en jacht
* Natuurljke vijanden van de Europese zwarte schorpioen
* Voortplanting
* Verspreiding
* Belangrijke kenmerken van de mediterrane schorpioen (Euscorpius flavicaudis)

Taxonomische indeling van de mediterrane schorpioen (Euscorpius flavicaudis)

Europese zwarte schorpioen
(Euscorpius flavicaudis)
De mediterrane schorpioen, ofwel Europese zwarte schorpioen, behoort tot de stam van de Arthropoda (geleedpotigen), de klasse van de Arachnida (spinachtigen), de orde van de Scorpiones (schorpioenen), de familie van de Euscorpiidae, het geslacht Euscorpius en de soort Euscorpius flavicaudis. Er zijn wereldwijd ruim 1500 soorten beschreven en taxonomisch ingedeeld, met twee subordes. In Europa zijn vier soorten inheems, waaronder de Europese zwarte schorpioen (mediterrane schorpioen).

Kenmerken van de Europese zwarte schorpioen

De Europese zwarte schorpioen heeft, net als alle schorpioenen, acht poten. Het lijfje bestaat uit een kopborststuk (prosoma), zoals bij spinnen, en een achterlijf dat taps toeloopt en overgaat in de staart. De vrouwtjes en mannetjes lijken veel op elkaar, met het verschil dat het mannetje wat slanker is en de staart langer.

Kopborststuk (prosoma) en poten

Aan het kopborststuk scharnieren vier paar poten, zoals bij spinnen, en bevat een hard rugschild (carapax) met uitsparingen voor de ogen. De poten bestaan uit vier geledingen: de heup (coxa), de dij (femur), de scheen (tibia) en de voet (tarsus).

Achterlijf (opisthosoma)

Het achterlijf is gesegmenteerd en vormt een taps toelopende staart, met aan het uiteinde ervan de gifstekel. De opisthosoma, ofwel het achterlijf, bestaat uit zeven segmenten met de ademhalings- en spijsverteringsorganen. De onder- en bovenkant van het achterlijf zijn eveneens versterkt met chitineplaten. Al met al is het een stevig gepantserd diertje dat zich aldus beschermd weet tegen uitdroging, parasieten en natuurlijke vijanden.

Kaaktasters en scharen

Mediterrane schorpioen
(Euscorpius flavicaudis)
Alle schorpioenen hebben twee sterke kaaktasters met aan het uiteinde een schaarvormig aanhangsel (pedipalpen). De scharen worden gebruikt als tastorganen of om prooidieren te grijpen en te verscheuren. Met de piepkleine haartjes op de scharen kan de schorpioen minuscule trillingen van de lucht en de grond waarnemen en aldus zijn prooi vinden.

Kleur

De Euscorpius flavicaudis is gemakkelijk te herkennen aan het zwarte lijfje, de gele poten en al even gele gifstekel.

Ogen

Afhankelijk van de soort kan de schorpioen tot twaalf oogjes hebben. De Euscorpius flavicaudis ziet slecht, alleen lichtverschuivingen, zoals bij veel spinnen het geval is. 

Gifstekel

De stekel (telson) bevindt zich aan het uiteinde van de staart. Aan de onderzijde ervan is de gifblaas zichtbaar. De gifstekel is gekromd en hol met een kleine opening bij de punt waardoorheen het gif in de prooi stroomt. De prik voelt als de steek van een wesp.

Leefwijze

Overdag houdt de mediterrane schorpioen zich schuil op vochtige plaatsen, zoals onder een steen, in de schaduw van een boomstronk of in smalle kieren en spleten. Indien er een in huis zit, kan hij zich verstoppen in kleren, schoenen, bedden en onder vloerkleden. In streken waar schorpioenen leven, dient men daar altijd beducht voor te zijn. Van jongs af aan wordt kinderen bijvoorbeeld aangewend om bij het buiten spelen stenen niet met de handen om te keren. Schoenen uitkloppen voordat men ze aantrekt, is eveneens een goede gewoonte. ’s Nachts komt de Europese zwarte schorpioen tevoorschijn om te jagen, waarbij de scharen de betrouwbaarste zintuigen zijn, en niet de ogen aangezien de schorpioen alleen lichtverschuivingen opmerkt.

Voedsel en jacht

Europese zwarte schorpioen
(Euscorpius flavicaudis)
Zoals alle schorpioenen is ook de Euscorpius flavicaudus een carnivoor die zich voedt met spinnen, vlinders, bidsprinkhanen, kakkerlakken, rupsen en alle mogelijke andere insecten die doorgaans kleiner of iets groter zijn dan de schorpioen zelf. Met behulp van de gifstekel verlamt hij zijn prooi, waarbij hij de staart over de rug naar voren buigt zodat hij met de gifstekel bij de prooi kan. Als de prooi eenmaal verorbert is, afhankelijk van de omvang, kan de schorpioen daar weken op teren alvorens weer op jacht te gaan. Met de scharen verscheurt de schorpioen zijn prooi, zodat de stukken behapbaar zijn voor de kleine monddelen.

Natuurlijke vijanden van de Europese zwarte schorpioen

De gifstekel is een goede bescherming van de Euscorpius flavicaudis. Niettemin is hij een geliefde prooi van hagedissen, vogels en kleine zoogdieren. De mediterrane schorpioen is steevast erg agressief tegen soortgenoten. Gevechten hebben doorgaans een fatale afloop.

Voortplanting

Opmerkelijk om te zien is de balst van de Euscorpius flavicaudis, waarbij het paartje in een soort dans en al ronddraaiend elkaars scharen vastgrijpt. Na de bevruchting maakt het mannetje dat hij wegkomt, aangezien het vrouwtje in dat stadium meestal zeer agressief wordt. Na ongeveer een jaar (!) komen twintig tot dertig jongen tevoorschijn, elk gewikkeld in een taai vlies waarvan het jong zich met behulp van de stekel ontdoet. Daarna klimmen de babyschorpioenen op de rug van de moeder. Op de weg naar volwassenheid vervellen de jongen 7-8 keer.

Verspreiding

De Europese zwarte schorpioen komt voor in Noord-Afrika en Zuid-Europa, feitelijk in het hele Middellandse-Zeegebied, waaronder Zuid-Frankrijk, Spanje, Italië en de Afrikaanse kustlanden. In de zuidelijke Alpen is hij tot op 2000 meter gespot. Hij is echter ook in Engeland gezien en zeer incidenteel zelfs in Nederland. Mogelijk dat we door het opwarmende klimaat de Europese Zwarte schorpioen vaker in Nederland en België zullen spotten. De soort in de inheemse gebieden is talrijk en niet bedreigd.

Belangrijke kenmerken van de mediterrane schorpioen (Euscorpius flavicaudis)

  • Lengte: 3 - 4,5 centimeter.
  • Kleur: zwart lijfje met gele poten en gele gifstekel.
  • Monddelen: heel klein. Met de scharen verscheurt de schorpioen zijn prooi in kleine stukjes.
  • Geslachtsrijp: 7-8 maanden.
  • Paartijd: zomer.
  • Draagtijd: tot een jaar. Levendbarend. De jongen vervellen tot wel 8 keer tot ze volwassen zijn.
  • Aantal jongen: maximaal 30.
  • Gedrag: solitair.
  • Voedsel: insecten, van larven, kakkerlakken tot vlinders en bidsprinkhanen. Maar ook spinnen.
  • Levensverwachting: tot 5 jaar.

Lees verder
> De mysterieuze bidsprinkhaan
> Eenvoudige indeling van het dierenrijk
> De dodelijke Australische tunnelwebspin (Atrax robustus)
> De gewone mijnspin (Atypus affinis) lijkt op een vogelspin
> De grote spoorspin (Cheiracanthium punctorium) is een agressieve renspin


Bronvermelding

Fotoverantwoording
. Inleidingsfoto: Europese zwarte schorpioen (Euscorpius flavicaudis); GBMorgagni, CC BY-SA 3.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0>, via Wikimedia Commons
. Ben Sale from UK, CC BY 2.0 <https://creativecommons.org/licenses/by/2.0>, via Wikimedia Commons
. User:Dikhou, CC BY-SA 3.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0>, via Wikimedia Commons
. BlueBreezeWiki, CC BY-SA 3.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0>, via Wikimedia Commons
.BlueBreezeWiki, CC BY-SA 3.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0>, via Wikimedia Commons
Gepost door op Geen opmerkingen:
Labels:
Abonneren op: Posts (Atom)