Boktorren hebben een slecht imago

Boktorren hebben lange voelsprieten. Deze vaak fraai gekleurde kevers zijn in feite bosbewoners. Ze kunnen echter een ravage aanrichten aan het houtwerk van woningen en andere gebouwen. De monddelen van boktorren zijn krachtig getand. Er zijn ongeveer 33.000 soorten van deze insecten beschreven. Het merendeel ervan treft men aan in de tropische regenwouden. In Nederland en België is de soortenrijkdom bescheiden. De vraatzucht van de boktorlarven is ongekend. Indien ze zich in woningen hebben genesteld, moet er doorgaans een ongediertebestrijdingsbedrijf aan te pas komen. Boktorren hebben dan ook een slecht imago.

Inhoud

* Taxonomische indeling van boktorren (Cerambycidae)

* Kenmerken van boktorren

    * Vleugels en poten

    * Afmetingen

    * Monddelen

    * Larven

    * Kleur

    * Geluid

* Levenscyclus en voortplanting

* Schadelijke huisboktor (Hylotrupes bajulus)

* Voedsel

    * Makkelijke prooi

* Verspreiding

* Belangrijke kenmerken van boktorren (Cerambycidae)

Taxonomische indeling van boktorren (Cerambycidae)

Boktorren behoren tot de stam van de Arthropoda (geleedpotigen), de klasse van de Insecta (insecten), de orde van de Coleoptera (kevers), de onderorde van de Polyphaga (kevers), de superfamilie van de Chrysomeloidea (bladkevers) en de familie van de Cerambycidae (boktorren). Wereldwijd zijn ongeveer 33.000 soorten bekend. In Midden- en Noord-Europa leven ongeveer 250 soorten. In Nederland en België blijft de soortenrijkdom beperkt tot ruim honderd.

Kenmerken van boktorren

Huisboktor
(Hylotrupes bajulus)

Karakteristiek aan boktorren zijn hun bijzonder lange voelsprieten, afhankelijk van de soort. Bij sommige soorten zijn ze wel vijf keer langer dan hun lichaamslengte. Andere kenmerken zijn:

Vleugels en poten

Niet alle soorten boktorren kunnen vliegen, maar ze hebben wel allemaal vleugels. Het buitenste paar dekvleugels bedekt het binnenste paar vliesvleugels, die verfijnd van structuur zijn, zoals de naam al verklapt. De voelsprieten zijn gesegmenteerd en bevatten reukzintuigen. Ook de poten zijn gesegmenteerd en voorzien van klauwtjes.

Afmetingen

De lichaamslengte varieert van 0,5 cm tot 20 cm, afhankelijk van de soort. De grootste exemplaren, zoals de Titanus giganteus (17-20 cm, zonder voelsprieten), komen in de tropische regenwouden voor. Het lijf van de boktor is altijd langgerekt en tamelijk vlak.

Monddelen

Sterk getand. Met de tanden kunnen ze door hout heen bijten.

Larven

Larve van de huisboktor
(Hylotrupes bajulus)

De larven zijn vraatzuchtig en hebben het onder andere voorzien op dood hout. Met name onbewerkt hout, zoals tuinhuisjes en oude meubels tot dakconstructies van schuren en woningen. Maar ook levend hout kan ten prooi vallen.

Kleur

Veel soorten zijn bijzonder mooi gekleurd, zoals de wespenboktor (Clytus arietis en Plagionotus arcuatus) en de muskusboktor (Aromia moschata). Weer andere soorten hebben een zeer effectieve schutkleur.

Geluid

De piepende geluiden van boktorren zijn kenmerkend, waarbij ze het achterdeel van het borststuk (thorax) over de rand van hun dekschilden laten schuren. Een van de grootste lawaaimakers is de tropische harlekijnboktor (Acrocinus longimanus). De huisboktor (Hylotrupes bajulus) maakt tikkende geluiden, de larven klinken knagend, raspend. Wie last heeft gehad van boktorren in huis zal deze herkenbare geluiden niet gauw meer vergeten.

Levenscyclus en voortplanting

De boktor is een solitaire keversoort. In de paartijd vinden de mannetjes en vrouwtjes elkaar dankzij de geurstoffen die vrouwtjes verspreiden en die de mannetjes opvangen met de geurzintuigen in hun lange voelsprieten. Tijdens het paringsspel vormen zich soms hele kluwens boktorren omdat andere mannetjes op de geurstoffen van dat ene vrouwtje afkomen. Het merendeel van de soorten legt hun eitjes in dood of levend hout, waarbij het vrouwtje gleuven maakt in het hout en daarin de eieren afzet. De rupsvormige larven banen zich als houtwormen een weg door het hout. Veelal pas na enkele jaren - sommige soorten verpoppen pas na 30 jaar - ontwikkelen ze zich tot volwassen kevers en vreet het insect zich door het hout heen naar buiten.

Schadelijke huisboktor (Hylotrupes bajulus)

Het slechte imago van de boktor is voornamelijk te danken aan de huisboktor (Hylotrupes bajulus). Deze keversoort staat erom bekend dat hij veel schade kan aanrichten in woningen. De tor van ongeveer 2-3 mm heeft relatief kleine voelsprieten, leeft maar twee weken en is geheel gericht op de voortplanting. De larve kan echter wel 10 jaar worden voordat hij verpopt, wat tevens afhankelijk is van de hoeveelheid hout die hij kan verorberen. In Europa kan deze tor veel schade aanrichten in bosgebieden, tuinhuisjes, dakconstructies, enzovoorts. Het betreft vooral grenen- en vurenhout. Het tikkende geluid dat men vaak hoort, ontstaat wanneer de volwassen boktor met het schild en de kop op het hout tikt. Ook piepende geluiden zijn hoorbaar. De larve maakt daarentegen een knagend, raspend geluid.

Voedsel

Larven van
de huisboktor
(Hylotrupes bajulus)

Boktorren zijn herbivoor. De volwassen exemplaren eten graag boomsappen. Het sap van een beschadigde boom heeft dan ook een onweerstaanbare aantrekkingskracht. Ze zuigen het sap uit het hout. Vliegend gaan de meeste soorten op zoek naar voedsel op planten en bomen. Ook bloemen en bladeren staan prominent op hun menu, waaronder braamstruiken en schermbloemen.

Makkelijke prooi

Boktorren zijn kevers en vormen in principe een makkelijke prooi voor vogels. Dat geldt in elk geval voor de larven van de boktor. Volwassen boktorren zijn vaak kleurrijk. Sommige soorten imiteren wespen of ze hebben een andere schutkleur die ongeëvenaard is, waaronder de tint van een kleine boomknoest. Er zijn boktorren die zittend op een blad amper te onderscheiden zijn van vogelpoep. 

Verspreiding

Van de pakweg 33.000 soorten boktorren leeft het merendeel in de tropen. Deze insecten komen over de hele wereld voor, uitgezonderd het hart van de Sahara, Groenland en bepaalde gebieden in Australië en Zuid-Amerika. In Midden- en Noord-Europa leven enkele honderden soorten.

 

Belangrijke kenmerken van boktorren (Cerambycidae)

Titanus giganteus

• Lengte: afhankelijk van de soort. In de tropen tot 20 cm, in Europa worden ze niet groter dan 60 mm.
• Monddelen: krachtige kaken, die in hout kunnen knagen.
• Vleugels: 1 paar dekvleugels en 1 paar vliesvleugels.
• Poten: gesegmenteerd.
• Kleur: sommige soorten zijn zeer kleurrijk, andere hebben een uitstekende schutkleur.
• Eieren:150-300. Ze worden een voor een of in klompjes afgezet.
• Gedrag: solitair.
• Voedsel: volwassen kevers leven van planten- en boomsappen, stuifmeel, pollen en nectar. De larven verorberen hout.

Lees verder
> Bladluizen en zwarte wegmieren hebben elkaar nodig
> Wandelende takken (Phasmida) - meesters in camouflage
> Wat is een insect?
> De bekoorlijke watersnuffel (Enallagma cyathigerum)
> De mysterieuze bidsprinkhaan

Bronvermelding

. https://beestjeskwijt.nl/ongedierte/boktor-bestrijden/boktor

. https://www.naturetoday.com/intl/nl/nature-reports/message/?msg=22057

. https://determineren.nederlandsesoorten.nl/linnaeus_ng/app/views/matrixkey/index.php?epi=24

Fotoverantwoording

. Inleidingsfoto: huisboktor (Hylotrupes bajulus); Siga, Public domain, via Wikimedia Commons

. Siga, CC BY-SA 3.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0>, via Wikimedia Commons

. Rasbak, CC BY-SA 3.0 <http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/>, via Wikimedia Commons

. svajcr, CC BY-SA 3.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0>, via Wikimedia Commons

. Muséum de Toulouse, CC BY-SA 4.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0>, via Wikimedia Commons