Wandelende takken (Phasmida) - meesters in camouflage

Een wandelende tak spreekt tot de verbeelding. Iedereen heeft wel eens van deze insecten gehoord. Of ze zelfs gezien. Wandelende takken zijn nauwelijks te onderscheiden van takjes, twijgjes, blaadjes of grashalmen. Ze beheersen de kunst van camouflage bijna tot in de perfectie. De bizarre aanblik tonen ze ook in hun uiterst trage, vaak wiegende bewegingen, als een twijgje in een zachte bries. Alles om maar onopgemerkt te blijven. Daarnaast planten wandelende takken zich in veel gevallen ongeslachtelijk voort, wat best wel bijzonder is in de insectenwereld. Wandelende takken komen algemeen voor in de tropische en subtropische wouden. Het zijn nachtinsecten. Overdag houden ze zich schuil in het dichte gebladerte van planten en struiken.

Inhoud

* Taxonomische indeling van wandelende takken (Phasmida)

* Camouflage en verdediging

    * Op de vlucht

    * Als een kameleon

* Wat eten wandelende takken (Phasmida)

* Voortplanting

* Verspreiding

* Belangrijke kenmerken van wandelende takken (Phasmida)

Taxonomische indeling van wandelende takken (Phasmida)

Wandelende tak
(Phillium bonifacioi)

De solitaire wandelende takken behoren tot de stam van de Arthropoda (geleedpotigen), de klasse van de Insecta (insecten), de onderklasse van de Pterygota (gevleugelde insecten), de superorde van de Exopterygota en de orde van de Phasmida met talrijke families en geslachten. Ook de vormen en kleuren zijn talrijk, waarbij sommige soorten wel 50 centimeter (met de poten) lang kunnen worden.

Camouflage en verdediging

Wandelende takken doen er alles aan om onopgemerkt te blijven. Ze willen uit het zicht blijven van vogels, de grootste groep natuurlijke vijanden van deze insecten. Dat is ook de reden waarom wandelende takken een goede schutkleur hebben voor overdag, als ze zich verstoppen tussen het gebladerte. Hun vaak twijgachtige uiterlijk is ideaal om over het hoofd gezien te worden. In hun perfecte imitatietechniek doen sommige soorten denken aan een blad, bladsteel of bladnerf. Of aan een grashalm. Weer andere soorten hebben stekels. Sommige wandelende takken hebben zelfs een gekromd achterlijf, lijkend op dat van een schorpioen. Ook hun bewegingen zijn curieus, alsof ze als een twijgje wiegen in een zachte bries.

Op de vlucht

Om maar te ontkomen aan hun vijanden, laten veel soorten wandelende takken zich bij onraad op de bosgrond vallen om als een twijgje te blijven liggen tot de kust weer veilig is en ze weer naar boven kunnen klimmen. Sommige soorten, niet allemaal, hebben vleugels. Een verloren poot groeit weer aan; liever een poot kwijt dan helemaal verschalkt worden door bijvoorbeeld een vogel. Het laatste geldt echter alleen voor jonge wandelende takken, die nog niet alle vervellingen hebben doorgemaakt.

Als een kameleon

Wandelende tak
(Medauroidea extradentata)

Bepaalde pigmentkorrels in de huidcellen van veel soorten wandelende takken kunnen zich in de huid verspreiden of juist samenkomen of klonteren, waardoor deze insecten een lichte of donkere kleur krijgen. De pigmentkorrels hebben ook een functie in de temperatuurregeling van het insect. De rangschikking van de pigmentkorrels zorgt er overdag voor dat de lichte kleur warmte weerkaatst en ’s nachts, als de temperatuur ook in de tropen flink kan dalen, de donkere kleur warmte vasthoudt.

Wat eten wandelende takken (Phasmida)?

Deze insecten zijn herbivoor en verorberen, afhankelijk van de soort, alleen de blaadjes van bomen, struiken en liefst kruidachtige planten. De monddelen zijn volledig toegerust om te bijten en te kauwen. Actief wordt de wandelende tak ’s nachts, als de vogels slapen. Tijdens onderzoek is gebleken dat wandelende takken in de duisternis bijna even voorzichtig en op hun hoede zijn als overdag.

 

Voortplanting

In de wereld van de insecten is het zeer ongewoon dat wandelende takken zich ongeslachtelijk voortplanten. Sterker nog, van bepaalde soorten zijn in de vrije natuur nooit mannetjes aangetroffen en bestaan sommige kolonies geheel uit identieke moeders en dochters. De zeer schaarse mannetjes paren overigens wel en dragen hierdoor bij aan een meer gevarieerde genenpoel. In alle andere gevallen leggen de vrouwtjes eitjes die zich onbevrucht ontwikkelen. Eitjes worden verspreid over de bosbodem afgezet. Veel soorten eitjes hebben een harde schaal en een zanderig uiterlijk. De jongen knagen zich uit het ei, dat uit scharnierende delen bestaat, waarna de insecten meteen beginnen te eten van wat ze om zich heen vinden.

Verspreiding

Wandelende takken
(Phasmida)

Wandelende takken zijn wereldwijd te vinden in de tropische en subtropische gebieden. Ook in de meer gematigde streken komen ze voor. In Nederland zijn ze niet inheems, maar bijvoorbeeld wel in Zuid-Frankrijk, Spanje, Italië en andere Zuid-Europese landen. De Gallische wandelende tak (Clonopsis gallica) wordt echter sporadisch ook in Nederland gespot. Aangezien veel wandelende takken als soort afhankelijk zijn van bepaalde planten, staat hun voorbestaan onder druk. Ook de grootschalige kap van regenwouden is een aanslag op hun biotoop.

Belangrijke kenmerken van wandelende takken (Phasmida)

• Lengte: 5 tot 35 cm, sommige soorten tot 50 cm (met de poten).
• Monddelen: bijtend, kauwend.
• Vleugels: veel soorten zijn vleugelloos, bij andere zijn de vleugels gevouwen onder een dekschild van chitine.
• Eieren: 100-1300 eitjes, afhankelijk van de soort.
• Ontwikkeling: 3 maanden tot 3 jaar.
• Gedrag: solitair, ’s nachts actief.
• Voedsel: bladeren van planten, struiken en bomen. De keuze is soortafhankelijk.

Lees verder

> Wat is een insect?
> Boktorren hebben een slecht imago
> De mysterieuze bidsprinkhaan
> De bekoorlijke watersnuffel (Enallagma cyathigerum)
> Bladluizen en mieren hebben elkaar nodig

Bronvermelding

. https://www.rootsmagazine.nl/nieuws/wandelende-takken

. https://nl.wikipedia.org/wiki/Wandelende_takken

Fotoverantwoording

. Inleidingsfoto: wandelende tak (Ctenomorphodes chorus);

Binarysequence, CC BY-SA 4.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0>, via Wikimedia Commons

. Florante A. Cruz, CC BY-SA 4.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0>, via Wikimedia Commons

. EdycjomanCommons, CC BY-SA 4.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0>, via Wikimedia Commons

. Emőke Dénes, CC BY-SA 4.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0>, via Wikimedia Commons