Röntgencontrastfoto - werking, toepassingen, risico’s en werkwijze

De röntgencontrastfoto is een medische beeldvormende techniek. Met een contrastvloeistof worden lichaamsholten gevuld of de contouren ervan zichtbaar gemaakt, zoals de maag, darmen of bloedvaten (angiografie). Het is een zeer effectieve methode, aangezien er in feite een afgietsel wordt gemaakt van organen - zoals de darmen - die met een gewone röntgenfoto niet of nauwelijks zichtbaar zijn. Aldus zijn weefsel- en orgaanstructuren goed te zien.

Inhoud

* Werking van de röntgencontrastfoto

* Toepassingen

    * Maag en darmen

    * Urinewegen

    * Bloedvaten

* Risico's

Werking van de röntgencontrastfoto

Beoordeling röntgenfoto's

Röntgenfotografie is een medische beeldvormende techniek die vooral wordt toegepast bij het zichtbaar maken van bijvoorbeeld botten maar ook van bepaalde weefsels, zoals bij borstfoto's. Lichaamsholten, al dan niet gevuld met vloeistof - zoals het spijsverteringskanaal - zijn met röntgenfoto’s echter minder goed te zien. De röntgencontrastfoto is in dat opzicht een zeer nuttige aanvulling. Contrastvloeistof voor röntgenfoto’s worden ingeslikt, rectaal ingebracht of ingespoten via een injectie, zoals bij een angiografie. De werkwijze is eenvoudig, maar niet altijd aangenaam voor de patiënt. Bovendien kan er een allergische reactie optreden. De CT-scan en de MRI verdienen in veel gevallen dan ook de voorkeur, hoewel ook bij die methoden soms contrastmiddelen worden ingezet.

Toepassingen

Röntgencontrastmiddelen hebben een breed toepassingsveld. De meest voorkomende aanwendingen zijn het spijsverteringskanaal (maag, darmen), de urinewegen en de bloedvaten. Enkele courante contrastmiddelen zijn in dat opzicht bariumpap en gebonden jodium, waarbij de hoeveelheid ‘vrij jodium’ zeer gering is. In de radiologie worden echter veel andere soorten contrastmiddelen gebruikt. Hieronder volgen enkele belangrijke en vaak gebruikte toepassingen.

Maag en darmen

Een contrastmiddel bij uitstek voor het spijsverteringskanaal is onder andere bariumpap, ofwel bariumsulfaat. Deze kalkachtige, stroperige substantie is ondoordringbaar voor röntgenstraling. Daar komt bij dat de pap traag door het spijsverteringskanaal stroomt en niet wordt opgenomen in de bloedbaan. Overigens is in veel gevallen endoscopie geschikter voor het zichtbaar maken van weefselstructuren in het maag-darmkanaal. Bariumpap wordt opgedronken en in dat opzicht vooral gebruikt voor het zichtbaar maken van de slokdarm (o.a. slikken, peristaltiek en vernauwingen). Ook de maag en de dunne darm worden dan goed zichtbaar op de foto. Voor röntgenfoto’s van de dikke darm brengt de arts een rectaal klysma met dat middel in, na een effectieve laxatie. Deze werkwijze is ideaal om bijvoorbeeld darmpoliepen op te sporen. Door een bepaalde werkwijze, waarbij het contrastmiddel alleen aan de darmwand blijft ‘kleven’, zijn bepaalde darmwandaandoeningen te diagnosticeren, zoals diverticulose en de ziekte van Crohn.

Urinewegen

Bij het zichtbaar maken van de urinewegen wordt een contrastmiddel - een kleurstof - eerst ingespoten in de ader. Uiteindelijk zal het middel door de nieren worden gefilterd en door de urine worden uitgescheiden. Hierdoor wordt het hele urinewegstelsel zichtbaar, onder andere van de urineleider tussen de nieren en blaas (ureter). Deze röntgencontrastmethode wordt ook wel intraveneuze urografie genoemd. Ook kan het contrastmiddel via een katheter de urinebuis (urethra) en blaas zichtbaar worden gemaakt. Belemmeringen in de urineafvloed veroorzaken stuwing, zoals door een tumor of vernauwingen (stenosen), en uiteindelijk ook nierproblemen.

Bloedvaten

Beoordeling röntgenfoto's

Contrastmiddelen om de bloedvaten zichtbaar te maken, zijn in water oplosbaar. Het middel wordt aldus door de hele bloedbaan verspreid, tot in de kleinste vaten. Deze medische methodiek word angiografie genoemd en gebruikt voor onderzoek naar de bloedsomloop. Een bekend voorbeeld van deze diagnostiek is het zichtbaar maken van de kransslagaderen (hartonderzoek). Deels verstopte en dus vernauwde bloedvaten, die angina pectoris veroorzaken, zijn makkelijk op te sporen. Ook een angiografie van de benen wordt vaak gebruikt. Door middel van digitale substractieangiografie kunnen de foto’s nog scherper worden gemaakt.

Risico’s

Een nadeel van de röntgencontrastmethodiek is dat er relatief veel röntgenstraling wordt gebruikt. Jodiumhoudende contrastvloeistoffen, hoewel het ‘vrij jodium’ zeer gering is, heeft anafalaxie als risico. Vaak wordt allergie ondervangen met medicijnen, zoals antihistaminica. Ook zijn er contrastmiddelen beschikbaar die dit nadeel en risico niet hebben. Bariumsulfaat kan ondanks de latere laxatie en veel drinken obstipatie veroorzaken. Zo heeft elk contrastmiddel wel nadelen en risico’s. Vraag altijd aan de arts welk contrastmiddel wordt gebruikt voor bijvoorbeeld een röntgenfoto, CT-scan of MRI en wat de risico’s zijn.

Lees verder
> Röntgenfoto - werking, toepassing, risico's en werkwijze
> Afspraak voor MRI-scan - patiëntenwijzer
> Scintigrafie (isotopenscan) - werking, toepassingen en risico's
> Bloedonderzoek - doel, methoden en werkwijze
> Diverticulose en diverticulitis - hinderlijk en gevaarlijk

Bronvermelding

. https://www.ziekenhuis.nl/onderzoek-diagnose/r/rontgenfoto/item718

. https://www.cwz.nl/onderzoeken/roentgenonderzoek-van-de-slokdarm-enof-maag/

Fotoverantwoording

. Inleidingsfoto: Zackstarr, CC BY-SA 3.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0>, via Wikimedia Commons

. The Medical Futurist editors., CC BY 4.0 <https://creativecommons.org/licenses/by/4.0>, via Wikimedia Commons

. Seychelles Nation/Facebook, CC BY 4.0 <https://creativecommons.org/licenses/by/4.0>, via Wikimedia Commons