Caissonziekte (decompressieziekte) - een verraderlijke aandoening

De caissonziekte is een ernstige en soms dodelijke aandoening waarbij zich stikstofgasbelletjes in de bloedbaan en in de weefsels vormen als gevolg van een abrupte of te snelle drukverlaging. Deze verraderlijke aandoening wordt ook wel decompressieziekte of duikersziekte genoemd. Diepzeeduiken is een grote risicofactor. Een van de complicaties is dat bij herhaalde aanvallen van de caissonziekte er botafwijkingen kunnen ontstaan in de grote gewrichten. De term ‘caisson’ is afkomstig uit een tijd dat duikers onder hydrostatische druk in grote duikerklokken (caissons) onder water werk verrichtten, zoals bij brugfunderingen.

Inhoud

* Wat is de caissonziekte (decompressieziekte)?

* Zo ontstaat de aandoening

    * Gasbelletjes

    * Zuurstof-stikstof

* Symptomen van de caissonziekte

* Behandeling

* Complicaties

Wat is de caissonziekte (decompressieziekte)?

Duikers

De caissonziekte ligt altijd op de loer als een duiker te snel vanuit grote diepte omhoog gaat naar het wateroppervlak. Dit is echter de klassieke oorzaak, die vrijwel iedereen wel kent. Minder bekend is dat de caissonziekte ook kan ontstaan bij mensen die bijvoorbeeld werken in een tunnel waarbij de luchtdruk kunstmatig hoog wordt gehouden. Ook een snelle drukverlaging in het vliegtuig kan deze aandoening veroorzaken. Duikers die na een decompressie te snel in het vliegtuig stappen, kunnen er eveneens last van krijgen.

Zo ontstaat de aandoening

Uitgaande van een normale luchtdruk lossen gassen op in de bloedbaan en in de omliggende weefsels. Als gevolg van een hogere druk van het gasmengsel dat onder water wordt ingeademd, zoals bij duikers, ontstaat er cumulatie van gassen waarbij relatief meer stikstofgas in het bloed en in de weefsels oplost dan onder normale omstandigheden. Het is dan belangrijk om langzaam terug te keren naar het wateroppervlak. Bij een abrupte terugkeer - te snelle drukvermindering - wordt de gecumuleerde stikstof te langzaam afgegeven aan de longen en ontstaan er stikstofgasbelletjes in de bloedbaan, met in ernstige gevallen een embolie in hart en/of longen en hersenen.

Gasbelletjes

Het principe is dat stikstofgas bij hoge druk oplosbaarder wordt. Bij een langzame afname van de omgevingsdruk krijgen de longen de kans om het gecumuleerde en weer ‘vrijkomende’ stikstofgas fysiologisch op de juiste wijze uit te scheiden. Bij een te snelle drukvermindering vormen zich gasbelletjes in het bloed en in de weefsels. Hoe dieper een duiker gaat en hoe langer hij daar blijft, hoe meer stikstofgas in opgeloste vorm zich ophoopt. Ook in minder goed doorbloede weefsels, zoals kraakbeen.

Zuurstof-stikstof

Om het probleem deels te omzeilen wordt de stikstof in het luchtmengsel in duikerflessen doorgaans voor een deel vervangen door andere gassen, zoals helium of door anderszins de verhouding zuurstof-stikstof te veranderen. Hetzelfde principe doet zich voor bij een te snelle decompressie of het wegvallen van de cabinedruk in het vliegtuig (de bekende zuurstofmaskers met 100% zuurstof die naar beneden vallen, een voor elke passagier) en bijvoorbeeld tunnelbouwers in een omgeving met verhoogde luchtdruk.

Symptomen van de caissonziekte

Duiker op platform

De symptomen van een decompressieziekte zijn best wel karakteristiek te noemen. In de meeste gevallen ontwikkelen ze zich enkele uren na de drukvermindering en binnen 24 uur. De verschijnselen van de duikersziekte zijn onder andere:

• vlekkerige huid (huiduitslag);
• jeuk;
• hoofdpijn;
• duizeligheid;
• bewustzijnsvernauwing;
• pijn in de schouders, knieën en heupen, in principe in alle grote gewrichten;
• pijn op de borst door een embolie in het hart en/of de longen;
• verlammingsverschijnselen indien het ruggenmerg en de hersenen zijn aangedaan. Ook visus- en evenwichtsstoornissen komen voor;
• fatale embolie.

Behandeling

Bij de behandeling van de decompressieziekte is een decompressietank van wezenlijk belang. In deze luchtdicht afgesloten ruimte wordt de luchtdruk en het zuurstofgehalte (wat het stikstofgas sneller afvoert) verhoogd, ook wel decompressie genoemd, en daarna geleidelijk verlaagd. In eerste instantie lost het gas in de bloedbaan en weefsels weer op door de toegenomen druk in de decompressietank. De verschijnselen van de caissonziekte zullen dan snel verdwijnen. Bij de daaropvolgende verlaging van de luchtdruk is geleidelijkheid het adagium. Dit proces kan uren duren. Bij een te snelle decompressie vormen zich namelijk opnieuw stikstofgasbelletjes.

Complicaties

Hoe sneller de behandeling van deze verraderlijke aandoening plaatsvindt, hoe minder risico op complicaties zoals een embolie en/of verlammingsverschijnselen. Daarnaast is het van belang om deze aandoening koste wat het kost te vermijden. Herhaalde blootstelling aan de caissonziekte leidt uiteindelijk immers tot een degeneratie van de gewrichten en het botweefsel.

Lees verder
> Angina pectoris vaak voorbode van hartinfarct
> Lage bloeddruk (hypotensie) - niet altijd onschuldig
> Hoesten - wanneer verwijst de huisarts u door
> Osteoporose (botontkalking) - oorzaken, behandeling, preventie
> Prikkelbaredarmsyndroom (PDS) - oorzaken, symptomen, diagnose, behandeling

Bronvermelding

. Codex Medicus, Dr. L. Jongkees, Elsevier, Amsterdam

. https://www.ntvg.nl/artikelen/decompressieziekte-0

Fotoverantwoording

. Inleidingsfoto: duikers: U.S. Navy photo by Mass Communication Specialist 1st Class Jose Lopez Jr., Public domain, via Wikimedia Commons

. DVIDSHUB, CC BY 2.0 <https://creativecommons.org/licenses/by/2.0>, via Wikimedia Commons.

. Peter Southwood, CC BY-SA 4.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0>, via Wikimedia Commons