Osteoporose (botontkalking) - oorzaken, behandeling, preventie

Bij osteoporose, ofwel botontkalking, vermindert het botweefsel. Het wordt te snel afgebroken, waardoor de botten broos worden en er eerder en gemakkelijker botbreuken ontstaan. De aandoening komt vooral op latere leeftijd voor ( > 50) en meer bij vrouwen dan bij mannen, en vaker in sommige families. Enkele typische oorzaken van botontkalking zijn slechte voeding, te weinig beweging, maar ook roken en alcohol zijn berucht. Bij een gezonde levensstijl zal osteoporose minder snel van zich doen gelden en minder ernstige vormen aannemen.

Inhoud

* Wat is osteoporose (botontkalking)?

    * Verstoring van de botstructuur

* Symptomen

    * Risicogroepen

* Oorzaken van botontkalking

* Diagnose

* Behandeling

* Preventie

Wat is osteoporose (botontkalking)?

Skelet

Hoewel osteoporose vooral een ouderdomskwaal is, is het geen uitgemaakte zaak dat bij het klimmen van de jaren de aandoening ernstige vormen aanneemt. Wel is het zo dat naarmate men ouder wordt de botten lichter en poreuzer worden. Met andere woorden: de botdichtheid neemt langzaam af, met name als men de vijftig gepasseerd is. Rond het 30ste levensjaar is de botdichtheid maximaal.

Verstoring van de botstructuur

Bij osteoporose is er sprake van een verstoring van het evenwicht tussen de opbouw en afbraak van botweefsel. De onderliggende oorzaak is dat de botmineraaldichtheid vermindert. Hierdoor zullen de structuur en eigenschappen van het botweefsel zodanig veranderen dat ouderen bij een val eerder een heup of een ander bot breken. Valpreventie is bij hen dan ook zeer belangrijk. Mobiliteitsproblemen, zoals duizeligheid, helpen daar niet aan mee. Bij het al dan niet krijgen van de aandoening speelt dat iedereen er uiteindelijk last van krijgt, maar dat de ernst ervan individueel bepaald is. Karakteristiek is dat slanke (magere mensen) een groter risico lopen. Ook komt deze aandoening meer bij vrouwen dan bij mannen voor.

Symptomen

Als zodanig merkt men niet dat de botdichtheid vermindert. Inzakkende wervels - en de pijn en het ongemak die daaruit voortvloeien - zijn vaak de eerste tekenen van botontkalking, hoewel deze aandoening niet altijd pijnlijk hoeft te zijn. Breuken van de pols en heup op oudere leeftijd zijn doorgaans eveneens een veeg teken. Symptomen die erop duiden dat er sprake kan zijn van osteoporose zijn bij ouderen onder andere:

• krommer worden van de rug;
• de lichaamslengte neemt af;
• rugpijn;
• functiebeperking van de heupen.

 

Risicogroepen

Men kan voor een deel zelf bepalen of men risico loopt op deze aandoening, zoals de leeftijd en familiaire factoren, wat niet wil zeggen dat men dan per definitie last krijgt van osteoporose. Een greep uit de vele risicofactoren:

• vroege menopauze;
• allergie voor zuivelproducten, te weinig inname van zuivel (kalk);
• mager;
• dunne botten;
• vegetarisme en veganisme;
• ouderen > 50;
• familiaire aanleg.

Oorzaken van botontkalking

Osteoporose
(botontkalking)

Bij de fysiologische botvervanging zijn de geslachtshormonen zeer belangrijk. Bij het verstrijken van de jaren neemt de productie van die hormonen af, wat vooral bij vrouwen eerder het geval is dan bij mannen. Daar komt bij dat bij rokers de menopauze kan vervroegen, wat het risico op osteoporose weer vergroot. Enkele andere directe oorzaken van botontkalking zijn:

• behandelingen met corticosteroïden;
• reumatoïde artritis;
• chronische darmontstekingen;
• chronische nierinsufficiëntie;
• hyperthyreoïdie (verhoogde schildklierwerking);
• te weinig lichaamsbeweging;
• onvoldoende kalkopname;
• bedlegerigheid;
• multiple sclerose;
• verminderde opname van vitamine D en bepaalde mineralen.

Diagnose

Een botdichtheidsonderzoek is de aangewezen methode om osteoporose, en de ernst ervan, te diagnosticeren. Vaak wordt ook ander röntgenonderzoek en bloedonderzoek gedaan om andere oorzaken van de klachten die duiden op botontkalking uit te sluiten, waaronder osteomalacie, rachitis en de ziekte van Paget. Ook een verhoogde schildklierwerking (hyperthyreoïdie) kan osteoporose veroorzaken.

Behandeling

Met het verstrijken van de jaren is vermindering van de botdichtheid onvermijdelijk. Het belang van preventie om dat proces te vertragen is dan ook groot. Bij de behandeling is het belangrijk dat de onderliggende aandoening wordt behandeld, zoals hyperthyreoïdie. Symptomatisch worden doorgaans tijdelijk al dan niet sterke pijnstillers voorgeschreven. Bij ernstige botontkalking, zoals een ingezakte wervel, worden soms medicijnen voorgeschreven, waaronder alendroninezuur en risedroninezuur.

Preventie

Wandelen

Hoe eerder men begint met het voorkomen van osteoporose op latere leeftijd, hoe meer profijt men daarvan zal hebben. Zorg voor voldoende kalkinname, vitamine D en zonlicht. Kalk spreekt vanzelf, het bot is ermee opgebouwd, en vitamine D waarborgt mede de opname van kalk in de darm. Bij ouderen is vitamine D-suppletie geen overbodige luxe wanneer de ‘r’ in de maand is (september - april) en ze weinig buiten komen. Voldoende zonlicht bij ouderen is van groot belang, aangezien vitamine D ook in de huid wordt aangemaakt. Het spreekt vanzelf dat wandelen en andere vormen van matige lichaamsbeweging bij hen wonderen kan doen. Bij jongere mensen zijn het met name de belastende sporten die het botweefsel versterken. Roken en alcohol bevorderen het risico op botontkalking. Een gezonde levensstijl, waarmee vroeg in het leven begonnen is, zal het risico op merkbare botontkalking aanzienlijk verminderen.

Lees verder
> Röntgenfoto - werking, toepassing, risico's en werkwijze
> Veel lichaamsbeweging is gezond voor ouderen
> Eerste bezoek aan de huisarts - anamnese en onderzoek
> NSAID's - wat zijn dat?
> Celecoxib - pijnstiller bij artrose en reumatoïde artritis

Bronvermelding

. Inwendige geneeskunde, 'Ziekten van gewrichten en beenderen', M. Herben, Spruyt & Van Mantgem, Leiden

. https://osteoporosevereniging.nl/osteoporose/wat-is-osteoporose/

.  https://defysiotherapeut.com/aandoeningen-en-klachten/osteoporose/

Fotoverantwoording

. Inleidingsfoto: osteoporose (botontkalking); Laboratoires Servier, CC BY-SA 3.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0>, via Wikimedia Commons

. LadyofHats, Public domain, via Wikimedia Commons

. Laboratoires Servier, CC BY-SA 3.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0>, via Wikimedia Commons

. Dibko, CC BY-SA 4.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0>, via Wikimedia Commons