Karakteristieke kenmerken van zoogdieren

Zoogdieren (Mammalia) vormen de bekendste klasse in het dierenrijk. Niet in de laatste plaats omdat de mens eveneens tot de zoogdieren behoort, zoals ook de meeste huisdieren. Een van de belangrijkste kenmerken van zoogdieren is dat ze hun jongen zogen, ofwel ze drinken vanaf de geboorte bij de moeder. Ook worden ze levend geboren. Daarnaast zijn zoogdieren gewerveld. Verder hebben ze longen en zijn ze warmbloedig. Zoogdieren hebben nog veel meer karakteristieke kenmerken, maar uitzonderingen bevestigen zoals altijd de regel. Er bestaan immers twee zoogdiersoorten die hun jongen niet levend baren: het vogelbekdier en de mierenegel. Ze komen alleen in Australië en op Nieuw-Guinea voor.

Inhoud

* Taxonomische indeling van zoogdieren (Mammalia)

    * Onderverdeling in drie subklassen

    * Longen en bloedsomloop

* Grootste en kleinste zoogdieren

* Grootste zeezoogdier

* Grootste landdier

* Grootste zoetwaterzoogdier

* Kleinste landdier

* Tien karakteristieke kenmerken van zoogdieren (Mammalia)

Taxonomische indeling van zoogdieren (Mammalia)

Zoogdieren behoren tot het rijk van de Animalia (dieren), de  stam van de Chordata (chordadieren), de onderstam van de Vertebrata (gewervelden), de superklasse van de Amniota, de clade van de Synapsida en de klasse van de Mammalia (zoogdieren). De viervoetige zoogdieren zijn nauw verwant aan de vogels en reptielen. Ook de mens behoort tot de zoogdieren.

Onderverdeling in drie subklassen

Zoogdieren (Mammalia)

De zoogdieren kan men onderverdelen in:

1. Hogere zoogdieren (Placentalia). Kenmerkend is dat de jongen in een ver ontwikkeld stadium ter wereld komen. 
2. Buideldieren (Marsupialia). De jongen komen in de embryonale fase ter wereld. Ze volgroeien in de buidel van het moederdier.
3. Eierleggende zoogdieren (Monotremata), ook wel snaveldieren genoemd. Daarvan bestaan twee soorten: het vogelbekdier (Ornithorhynchus anatinus) en de mierenegel (Tachyglossidae). Deze zoogdieren zijn eierleggend en zogen de jongen zodra ze uit het ei zijn. Ze zuigen de melk echter niet uit de tepel, maar likken de melk op rondom de melkklier.

Longen en bloedsomloop

Zoogdieren zijn gewervelde dieren. Ze hebben borstklieren, vier ledematen en lichaamsbeharing, hoewel bij het ene dier minder dan bij het andere. Bij de meeste zeezoogdieren zijn de ledematen omgevormd tot vinnen. Karakteristiek is bovendien dat zoogdieren longen hebben. Ook kunnen ze hun lichaamstemperatuur min of meer constant houden, ondanks de fluctuerende omgevingstemperatuur. Ze zijn met andere woorden warmbloedig. Hun hart bestaat net als bij de mens uit twee boezems (atria) en twee kamers (ventrikels).

Grootste en kleinste zoogdieren

Afrikaanse olifant
(grootse landdier)

De bevruchting vindt bij zoogdieren altijd inwendig plaats tussen mannetjes en vrouwtjes. Men mag stellen dat zoogdieren al ruim 200 miljoen jaar overal op aarde voorkomen. De grootste diversiteit vond echter ongeveer 15 miljoen jaar geleden plaats. Er zijn pakweg 6500 nog levende soorten bekend, wetenschappelijk beschreven en taxonomisch ingedeeld. Ongeveer de helft van dat aantal bestaat uit knaagdiersoorten. Tot de grootste zoogdieren worden de walvissen en olifanten gerekend.

Grootste zeezoogdier

Dat is zonder twijfel de blauwe vinvis. Deze kolos, tevens het grootste dier dat ooit bestaan heeft, is wel 33 meter lang en heeft een gewicht van ongeveer 136 ton. De blauwe vinvis heeft 2 ton voedsel per dag nodig.

Grootste landdier

Met stip is dat de Afrikaanse olifant, van 7,5 ton. Om gezond te blijven moet deze olifant 300 kilo groenvoer per dag eten.

Grootste zoetwaterzoogdier

Wimperspitsmuis
(kleinste landdier)

Dat is zonder twijfel het nijlpaard van 3 ton. Deze graseter komt alleen ’s avonds uit het water.

Kleinste landdier

Tot de kleinste zoogdieren behoort de wimperspitsmuis (Suncus etruscus) van nog geen twee gram en slechts 4 cm lang (zonder de staart). Dit minuscule diertje leeft zowel in Europa als in Noord-Afrika en Azië.

Tien karakteristieke kenmerken van zoogdieren (Mammalia)

1. Zoogdieren komen in een ver ontwikkeld stadium (hogere zoogdieren), in de embryonale fase (buideldieren) of uit een ei (alleen het vogelbekdier en de mierenegel) ter wereld.
2. De jongen van zoogdieren drinken melk bij het moederdier, ook de eierleggende zoogdieren.
3. Alle zoogdieren hebben lichaamshaar, ook de zeezoogdieren, zoals walvissen en dolfijnen, ook al is de beharing (zoals snorhaartjes) minder prominent aanwezig dan bij de meeste landdieren. Vaak hebben alleen de jongen lichaamsbeharing.
4. Zoogdieren hebben longen en een hart met twee boezems (atria) en twee kamers (ventrikels), zoals bij de mens.
5. Zoogdieren zijn gewerveld.
6. Zoogdieren hebben zweetklieren om de lichaamstemperatuur te kunnen reguleren.
7. Karakteristiek bij zoogdieren is dat ze warmbloedig zijn.
8. Ook vertonen zoogdieren onderscheidend intelligent gedrag.
9. Alle zoogdieren hebben oren, hoewel ze niet bij alle zoogdieren zichtbaar zijn.
10. Zoogdieren kunnen niet vliegen, uitgezonderd de vleermuis.

Lees verder
> Plesiosaurus - bestaat de zeedraak nog steeds?
> Is het monster van Loch Ness een plesiosaurus?
> Het verschil tussen uitgestorven en prehistorische dieren
> Karakteristieke kenmerken van vogels
> De hazelmuis - acrobaat onder de muizen

Bronvermelding

. https://www.zoogdiervereniging.nl/zoogdiersoorten

. https://www.verspreidingsatlas.nl/zoogdieren

. https://www.docukit.nl/spreekbeurt/zoogdieren

Fotoverantwoording

. Inleidingsfoto: Zoogdieren (mammalia); Adolphe Millot, Public domain, via Wikimedia Commons

. These images belongs to their respective owners, Public domain, via Wikimedia Commons

. Rob Hooft, CC BY-SA 3.0 <http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/>, via Wikimedia Commons

. Trebol-a, CC BY-SA 3.0 <http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/>, via Wikimedia Commons