Het verschil tussen uitgestorven en prehistorische dieren

Er is verschil tussen de begrippen uitgestorven en prehistorische dieren. De wetenschap bedoelt met de laatstgenoemde groep de diersoorten die de aarde bevolkten in een periode die niet in de geschiedschrijving ofwel met schriftelijke bronnen verifieerbaar is. Dit begrip is echter cultureel en geografisch verschillend. Prehistorische dieren leefden met andere woorden minstens 2500-3000 jaar geleden, althans zoals dat in de eigentijdse geschiedschrijving gedefinieerd is. Prehistorie betreft dus een ruim begrip. De grote groep uitgestorven dieren omvat ook de soorten die in de ‘huidige’ tijd zijn uitgestorven, zoals de dodo en de buidelwolf. Bij de aanduiding prehistorisch moet men dan bijvoorbeeld denken aan de grote groep dinosauriërs.

Inhoud

* Prehistorische dieren leefden miljoenen jaren geleden

    * Oudste landdieren

* Tiktaalik, de ontbrekende schakel

* Dinosauriërs leefden op het land, in de zee en in de lucht

* Uitgestorven dieren

    * Massa-extinctie

Prehistorische dieren leefden miljoenen jaren geleden

Prehistorische gorgosaurus

Het leven op aarde, zoals wij dat kennen, ontstond of ontwikkelde zich waarschijnlijk ongeveer 600 miljoen jaar geleden in de zeeën en oceanen. Maar er gingen nog miljoenen jaren overheen voordat het leven zich zodanig had ontwikkeld dat de eerste ongewervelde diersoorten uit het water aan land kropen, hoewel het bewijs voor deze ontwikkelingsgang, dus dat landdieren uit vissen evolueerden, lang op zich liet wachten.

Oudste landdieren

Algemeen wordt aangenomen dat de eerste gewervelde landdieren ongeveer 500 miljoen jaar geleden verschenen. De oudste bekende fossielen van viervoetige landdieren stammen van ongeveer 363 miljoen jaar geleden.

Tiktaalik, de ontbrekende schakel

Fossiel van Tiktaalik

Sinds lang wordt aangenomen dat conform de evolutietheorie de landdieren zich uit vissen en zeereptielen ontwikkelden, waaronder de plesiosaurus (plesiosaurus dolichodeirus). Fossielen van dieren met kenmerken van zowel vissen als landdieren werden echter niet gevonden. Ofwel fossielen van dieren die in zee leefden, maar ook zogezegd uitstapjes op het land maakten. Die ‘missing link’ bleef uit. De ontbrekende schakel verscheen in de vorm van een fossiel van Tiktaalik, een prehistorisch chordadier uit de klasse Sarcopterygii (kwastvinnigen). Het fossiel van Tiktaalik toont vinnen en schubben, maar in de vinnen bevinden zich kleine botten die men kan vergelijken met vingers, armen en de elleboog, ledematen waarmee Tiktaalik over land liep. Ook de hals is duidelijk zichtbaar. Met de vondst van dit fossiel werd bewezen dat de landdieren uit vissen ontstonden.

Dinosauriërs regeerden op het land, in de zee en in de lucht

Als het gaat om prehistorische dieren spreken de dinosauriërs (ook wel dinosaurussen genoemd) nog het meest tot de verbeelding. Over een tijdspanne van ruim 100 miljoen jaar regeerde een grote diversiteit aan reptielensoorten - van klein tot gigantische groot - het land, de zee en de lucht. Ongeveer 65 miljoen jaar geleden stierven deze prehistorische dieren op de tijdschaal plotseling uit door al even ‘plotselinge’ geologische en klimatologische veranderingen die een enorm en acuut aanpassingsvermogen vereisten waar veel toenmalige diersoorten, waaronder de dinosauriërs, niet aan konden voldoen.

Uitgestorven dieren

Uitgestorven dodo

Met uitgestorven dieren wordt, in tegenstelling tot prehistorische dieren - hoewel ze ook deel uitmaken van deze groep - doorgaans de diersoorten bedoeld die niet alleen samen met de mens leefden, maar waarbij de mens ook deels verantwoordelijk was voor hun uitsterven. Bijvoorbeeld doordat er intensief jacht op werd gemaakt of dat hun broze dan wel enige leefomgeving (biotoop) steeds kleiner werd door onder andere landbouw en ontbossing. Het is een dodenlijst die in de huidige tijd door toedoen van de mens almaar langer is geworden.

Massa-extinctie

Daar staat tegenover dat volgens veel biologen ruim 90 procent van de diersoorten die de aarde nu en in een ver verleden bevolkten zijn uitgestorven. Het uitsterven der soorten is als zodanig dus een natuurlijk proces, aangezien de natuur verandert en de diersoorten zich daaraan moeten aanpassen of anders als soort uitsterven. Niettemin gaat het uitstervingsproces in de 21ste eeuw zo snel dat de wetenschap zichzelf de vraag stelt of de diersoorten voor de zesde keer in de aardse geschiedenis een massale uitstervingsgolf (massa-extinctie) tegemoet zien, waarvan mogelijk de mens ook deel gaat uitmaken. In elk geval staat vast dat het uitsterven der soorten in de huidige periode zich honderd keer sneller voltrekt dan in de voorgaande perioden.

Lees verder
> Plesiosaurus - bestaat de zeedraak nog steeds?
> De mysterieuze bidsprinkhaan
> Is het monster van Loch Ness een plesiosaurus?
> Karakteristieke kenmerken van zoogdieren
> De dodelijke Australische tunnelwebspin (Atrax robustus)

Bronvermelding

. https://logos.nl/tiktaalik-de-missende-missing-link/

. https://www.nationalgeographic.nl/categorie/onderwerpen/dieren/prehistorische-dieren

Fotoverantwoording

. Inleidingsfoto: postzegel (VS) met prehistorische dieren; Post of Georgia, Public domain, via Wikimedia Commons

. Leoomas, CC BY-SA 4.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0>, via Wikimedia Commons

. Eduard Solà, CC BY-SA 3.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0>, via Wikimedia Commons