Brandend maagzuur (reflux) - oorzaken, symptomen en behandeling

Brandend maagzuur (reflux) is een van de meest voorkomende maag-darmklachten. Deze aandoening wordt veroorzaakt door zure maagsappen die terugstromen naar de slokdarm, tussen de keel en maag. De sluitspier (sfincter) tussen maag en slokdarm blijft dan even openstaan, waardoor een beetje maaginhoud in de slokdarm terechtkomt. De klachten ontstaan vooral na de maaltijd of liggend in bed. 

Inhoud

* Oprispingen

* Brandend maagzuur - hoe ontstaat het?

* Zure reflux

    * Symptomen

* Oorzaken

    * Incidentele oprispingen

    * Hernia diafragmatica

* Complicaties

    * Metaplasie

* Diagnose

    * Onderzoeken

* Behandeling

Oprispingen

Zure reflux

Het branderige gevoel in de borst is onmiskenbaar, vaak gevolgd door oprispingen. Zelfs kan er wat maaginhoud in de mond terechtkomen, wat de klacht alleen maar vervelender maakt. Er zijn allerlei middeltjes en methoden om deze hinderlijke kwaal te bestrijden. Hoewel iedereen wel eens last heeft van zuurbranden, is het zaak op te letten als het erg vaak voorkomt, aangezien er complicaties kunnen optreden, zoals de Barrett-slokdarm, waarbij het slijmvlies van de slokdarm verandert. In dat geval is het beter op tijd naar de huisarts te gaan opdat het niet zover komt. In het overgrote deel van de gevallen is brandend maagzuur (reflux) te verhelpen of substantieel te verminderen met enkele tips en adviezen.

Brandend maagzuur - hoe ontstaat het?

Brandend maagzuur gaat doorgaans gepaard met een reeks typische verschijnselen, waaronder pijn in de borst, oprispingen en slikproblemen. Daarbij wordt maagzuur, ofwel zure maaginhoud, met antiperistaltische bewegingen door de slokdarm naar de mond gestuwd. Het slijmvlies dat de slokdarm bekleedt, is niet beschermd tegen de zure maaginhoud waardoor er irritaties ontstaan. Een spierlaag tussen de maag en het onderste gedeelte van de slokdarm fungeert als sluitspier (cardia) en voorkomt onder normale omstandigheden dat de maaginhoud naar boven wordt gedrukt, geholpen door de ‘hoek van His’ bij het middenrif. Deze hoek wordt tijdens het vullen van de maag scherper en gaat dan eveneens als een klep fungeren. Indien deze klepfuncties verstoord raken, stroomt de maaginhoud weer in de slokdarm tot in de mond, zoals bij bukken, hoesten, liggen (verminderde zwaartekracht) en een middenrifbreuk (hernia diafragmatica).

Reflux

Iedereen heeft wel eens last van reflux, variërend van enkele malen per maand of zelfs wekelijks. Men spreekt van de zure-refluxziekte indien men er vaak en langdurig last van heeft en waarbij schade kan ontstaan aan het slijmvlies van de slokdarm. 

Anatomie van de maag

Symptomen

Aanvallen van brandend maagzuur duren meestal niet lang en hebben geen negatieve gevolgen voor het slijmvlies van de slokdarm, behalve als de klacht lang duurt en vaak terugkomt. Het slijmvlies raakt dan geïrriteerd en soms ontstoken (oesofagitis) wat gepaard kan gaan met bloedingen. Periodiek last hebben van brandend maagzuur, zeker de zure-reflexziekte, kent een reeks symptomen. In het merendeel van de gevallen ontstaat brandend maagzuur direct of enige tijd na de maaltijd of bij het vooroverbuigen en liggend in bed. De symptomen zijn vrij karakteristiek. Het pijnlijke gevoel in de borst wordt soms verward met angina pectoris (hartkramp).

• Brandend, pijnlijk gevoel achter het borstbeen, ook wel ‘zuurbranden’ genoemd.
• Zure, vieze smaak in de mond en een prikkelende keel als gevolg van het terugstromen van maaginhoud door de slokdarm naar de mond.
• Boeren.
• Hoesten.
• Oprispingen.
• Heesheid (irritatie van de stembanden) met soms benauwdheid (astmatische klachten).
• Bloed in het braaksel. De slokdarm is dan geïrriteerd.
• Steeds een brok in de keel.
• Gewichtsverlies bij aanhoudende klachten.

Oorzaken

Het dubbele klepmechanisme in de slokdarm - de ‘hoek van His’ en de ‘cardia’ (sluitspier) - voorkomt dat de maaginhoud terugstroomt in de slokdarm. Beide mechanismen zorgen zogezegd voor eenrichtingsverkeer. Brandend maagzuur kan door verschillende oorzaken ontstaan. De werking van de cardia kan verminderen door bijvoorbeeld roken, koffie, alcohol en chocolade. Ook bepaalde medicijnen hebben dat effect. Stress is eveneens een negatieve factor die de maag gevoeliger maakt. Bij zwangerschap kan de toegenomen buikdruk de oorzaak zijn. Dat geldt ook voor obesitas.

Incidentele oprispingen

Incidentele oprispingen met maagzuur kunnen het gevolg zijn van vet eten, een zware maaltijd, zuur voedsel, frisdrank met veel koolzuur, gebakken vis. Maar ook roken, alcohol en veel koffie zijn berucht. Liggend in bed komen deze oprispingen met maagzuur vaker voor, maar ook vlak na of na een vette maaltijd, waarbij het eten langer in de maag blijft. Met enkele tips en adviezen kan de klacht al sterk verminderen.

Overzicht maag-darmkanaal

Hernia diafragmatica

Onder normale omstandigheden kan zuurbranden incidenteel voorkomen, misschien een keer per maand of wat vaker. Bij aanhoudende en veelvuldige klachten ontstaat er schade aan de slokdarm. Men spreekt dan van de zure-refluxziekte. De oorzaak hiervan kan zijn een middenrifbreuk (hernia diafragmatica), waarbij een deel van de maag zich als gevolg van de breuk boven het middenrif bevindt. Deze aandoening komt relatief vaak voor bij ouderen.

Complicaties

Bij de zure-refluxziekte, dus bij veelvuldige en aanhoudende klachten, worden de symptomen chronisch. Dit gaat dikwijls gepaard met een slechte nachtrust als gevolg van de oprispingen, de hoestbuien en ’s nachts rechtop gaan zitten om de klachten te verminderen. Ook is er een sociale factor, waarbij refluxpatiënten minder goed mee kunnen doen met sociale activiteiten. Als de klachten voortduren, kan het slokdarmslijmvlies zodanig geïrriteerd raken dat er ontstekingen ontstaan (reflux-oesofagitis). Naast de pijnklachten, hoest de patiënt doorgaans ook bloed op.

Metaplasie

Onbehandeld en na een jarenlange prikkeling gaat het slijmvlies uiteindelijk veranderen en qua structuur gelijkenis vertonen met het slijmvlies van de dunne darm. Deze verandering noemt men metaplasie. Ook kunnen er littekens ontstaan met stenosen (vernauwingen) als gevolg daarvan. Deze aandoening, de zogeheten Barrett-slokdarm, is vernoemd naar de ontdekker ervan, de Engelse arts Norman Barrett (1903-1979). Een ernstige complicatie van de Barrett-slokdarm is de ontwikkeling van slokdarmkanker. De kans op slokdarmkanker is verhoogd, maar blijft klein.

Diagnose

Stethoscoop

Bij incidenteel zuurbranden zijn enkele tips en adviezen vaak voldoende om de klachten te verminderen of zelfs te doen verdwijnen Zuurbranden komt bij vrijwel iedereen wel eens voor. Bij de zure-refluxziekte is onderzoek nodig om te bepalen of het werkelijk om die ziekte gaat en de klachten het gevolg zijn daarvan. Uiteraard wordt eerst gekeken of er geen sprake is van een hernia diafragmatica.

Onderzoeken

Enkele van die onderzoeken zijn de 24-uursmeting met behulp van een sonde die vlak boven de maag wordt geplaatst om de zuurgraad continu te meten. Röntgenonderzoek met een contrastmiddel (bariumpap) is ook mogelijk. Ook zal de arts wellicht een gastroscopie laten doen. Hiermee kan eventuele schade aan de slokdarm worden opgespoord. Ook manometrie (drukmeting) behoort tot de mogelijkheden om de afsluitingscapaciteit van zowel de hoek van his als de cardia te bepalen, naast de slokdarmperistaltiek. Bij verdenking op een Barrett-slokdarm wordt doorgaans tot een biopsie besloten.

Behandeling

Vaak wordt eerst een proefbehandeling met medicijnen (maagzuurremmers) gedaan. Doorgaans geeft dat snel duidelijkheid over de ernst van het zuurbranden. De behandeling bestaat mede uit leefstijlveranderingen in combinatie met maagzuurremmers. In ernstige gevallen volgt een operatie, waarbij het maagweefsel zodanig herplaatst wordt dat de druk van het onderste deel van de slokdarmspier wordt verhoogd waardoor de maaginhoud niet of moeilijker kan terugstromen. Er wordt voortdurend onderzoek gedaan naar nieuwe medicijnen en operatietechnieken tegen de zure-refluxziekte. Van de medicijnen zijn de zuurbinders (antacida, protonpompremmers en H2-antagonisten) heel courant.

Lees verder
> Diverticulose en diverticulitis - hinderlijk en gevaarlijk
> Prikkelbaredarmsyndroom (PDS) - oorzaken, symptomen, diagnose, behandeling
> Leven met het prikkelbaredarmsyndroom - 7 tips & adviezen
> Hoesten - wanneer verwijst de huisarts u door
> Vaak last van brandend maagzuur

Bronvermelding

. Inwendige geneeskunde, 'Ziekten van het maagdarmkanaal', M Herben, Uitgeverij Spruyt & Van Mantgem, Leiden

. Biologie van de mens, Th. Rooswinkel, Uitgeverij Wolters-Noordhoff, Groningen

Fotoverantwoording

. Inleidingsfoto: Darko Djurin (https://pixabay.com/en/users/derneuemann-6406309/), CC0, via Wikimedia Commons

. BruceBlaus, CC BY-SA 4.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0>, via Wikimedia Commons

. NIH / National Cancer Institute, Public domain, via Wikimedia Commons

. Biyolojiyabikurdi, CC0, via Wikimedia Commons

. Darnyi Zsóka, Public domain, via Wikimedia Commons