Röntgenfoto - werking, toepassing, risico’s en werkwijze

Van alle medische beeldvormende techieken is de röntgenfoto het meest bekend. Dat is ook niet verwonderlijk, want de ontdekking van röntgenstralen door de Duitse natuurkundige Wilhelm Conrad Röntgen dateert al van 1895. Beelden die gemaakt worden met röntgenstraling zijn met name geschikt voor het onderzoeken van botweefsel en bepaalde zachte weefselstructuren, zoals de borsten (mammografie). Röntgen, vroeger ook wel x-stralen genoemd, is elektromagnetische straling.

Inhoud

* Röntgenstraling - wat is dat?

    * Donkere afdruk

    * Nadeel

* Toepassing van de röntgenfoto

* Risico's

* Werkwijze

Röntgenstraling - wat is dat?

Wilhelm Conrad Röntgen
(1845 - 1923) 

Wilhelm Conrad Röntgen (1845 - 1923) was een Duitse natuurkundige. Onder andere voor zijn ontdekking van de röntgenstraling ontving hij in 1901 de Nobelprijs voor Natuurkunde. Hij kon toen nog niet weten welke hoge vlucht zijn techniek zou nemen in de medische diagnostiek. Röntgenstraling kan men vergelijken met lichtgolven, die zich in het elektromagnetische spectrum tussen ultraviolet licht en gammastraling bevinden. Dankzij de hoge energetische waarde dringt deze straling door lichaamsweefsels heen, wat sterk afhangt van de dichtheid van het te onderzoeken weefsel. Röntgenstraling gaat bijvoorbeeld minder gemakkelijk door bot heen dan door zacht weefsel.

Donkere afdruk

Iedereen heeft wel eens een röntgenfoto gezien. De aanblik doet denken aan een fotonegatief. Karakteristiek is de wisselend donkere tot lichte afdruk binnen de lichaamscontouren. Dat heeft te maken met het feit dat als een bundel röntgenstralen door een lichaamsdeel gaat de gedeelten die de straling doorlaten, zoals lucht, zwart aftekenen op de digitale detector. Bij de grijstinten betreft het huid, spieren en vet, ofwel zacht weefsel. Hoe lichter de afdruk, hoe dichter het weefsel. zoals bot dat dan ook een witte afdruk achterlaat.

Nadeel

Met röntgenstraling zijn de beelden tweedimensionaal. Dat kan een nadeel zijn. Dat is ook de reden waarom de arts vaak besluit meer röntgenfoto’s te maken, maar dan vanuit verschillende hoeken en perspectieven.

Toepassing van de röntgenfoto

Röntgenfoto van hand

Botbreuken zijn voor de arts ideaal om te bekijken met behulp van een röntgenfoto. Ook bij veel andere aandoeningen of verdenkingen ervan kan de huisarts of specialist besluiten om een röntgenfoto te laten maken. Een tumor in een long zal een grijstint opleveren op een plaats waar zich anatomisch gezien lucht (donker tot zwart) hoort te bevinden. De röntgenfoto is dus een belangrijk diagnostisch hulpmiddel. Thoraxfoto’s worden ook gebruikt om te bepalen of het hart vergroot is. Door onder andere de röntgenstralingsdosis te verlagen, komen zachtere weefsels, zoals de borsten (mammografie), gedetailleerd in beeld. Zelfs osteoporose van het botweefsel, ofwel botontkalking, is hiermee mede te diagnosticeren. Het maken van röntgenfoto’s is in veel opzichten verdrongen door de CT-scan en echografie, afhankelijk van het onderzoek.

Risico’s

Als zodanig kent röntgenstraling risico’s, zoals het ontstaan van kanker en beschadiging van het DNA. Deze risico's zijn uiteraard groter naarmate er vaker röntgenfoto’s worden gemaakt, of hoe hoger de stralingsdosis is. Ook mag men stellen dat hoe jonger de patiënt is, hoe groter de risico’s zijn. Incidenteel een röntgenfoto laten maken levert echter nauwelijks tot geen gevaren op. Daarnaast zijn de röntgentechnieken door de jaren heen zodanig ontwikkeld en verbeterd dat met een minimale stralingsdosis het diagnostisch effect zeer groot is. Bij zwangerschap kan röntgenstraling afwijkingen veroorzaken bij de foetus. Het is regel om bij overzichtsfoto’s de voortplantingsorganen af te dekken met een loden schort, zoals ook de laboranten die dragen en achter een scherm de röntgenapparatuur bedienen.

Werkwijze

Bij het maken van een röntgenfoto ligt u op een tafel of u staat tegen een wand, tussen een venster waaronder de opnamecassette is geschoven, en de stralingsbron. Ook kan een röntgenfoto zittend worden genomen. De stralingsduur betreft een fractie van een seconde. Belangrijk is dat u roerloos ligt, staat of zit. Bij een mammografie, waarbij de borst tussen twee platen wordt gedrukt, zijn inmiddels nieuwe methoden ontwikkeld waardoor het maken van deze röntgenfoto’s beduidend minder pijnlijk is.

Lees verder
> Afspraak voor MRI-scan - patiëntenwijzer
> Röntgencontrastfoto - werking, toepassingen, risico's en werkwijze
> CT-scan - werking, toepassing, risico's en werkwijze
> Afspraak voor röntgenonderzoek - patiëntenwijzer
> Scintigrafie (isotopenscan) - werking, toepassingen en risico's

Fotoverantwoording

. Inleidingsfoto: Thoraxfoto; Antoniusziekenhuis Nieuwegein, Public domain, via Wikimedia Commons

. Nicola Perscheid, Public domain, via Wikimedia Commons

. Photojack50, CC BY-SA 4.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0>, via Wikimedia Commons