Bloedonderzoek - doel, methoden en werkwijze

Het analyseren van bloed is een belangrijke methode om orgaanfuncties of ziekten te diagnosticeren. Slechts een kleine hoeveelheid bloed is nodig voor het testen van veel aandoeningen. Pathologische processen in de weefsels en organen worden dikwijls het eerst gezien in de veranderde samenstelling van het bloed. Bloedonderzoek is dan ook van groot belang voor het verkrijgen van inzicht in veel ziekten. In de meeste gevallen wordt het bloed verkregen uit de ader, de vingerprik en in sommige gevallen uit arterieel bloed.

Inhoud

* Bloedonderzoek

* Bloedprikken

* Veneus bloed prikken (venapunctie)

    * Stollingstijd

    * Bezinking en hematocriet

    * Ureum en kreatinine

    * IJzer en transaminasen

    * Vitaminen en mineralen

* Capillair bloed (vingerprik en hielprik)

* Arterieel bloed 

Bloedonderzoek

Bloedprikken (veneus)

Vrijwel iedereen is wel eens naar de huisartsenpraktijk of het ziekenhuis gegaan om bloed te laten prikken. Het is dan ook een veelgebruikte medische methode om gericht diagnoses te kunnen stellen, zoals onderzoek naar micro-organismen, genetisch onderzoek en de bepaling van verschillende soorten en aantallen bloedcellen en het functioneren ervan. Bloedonderzoek is bovendien van belang voor het beoordelen van de algemene gezondheidstoestand, maar ook om risicofactoren op te sporen, zoals een hoog cholesterolgehalte of een gebrekkige nier- en leverfunctie. Ook is bloedonderzoek belangrijk om te evalueren hoe het lichaam reageert op een behandeling, zoals bij chronische ziekten.

Bloedprikken

In de meeste gevallen wordt bloed geprikt uit de aders of haarvaten. Het prikken van arterieel bloed komt niet vaak meer voor. Het doel van de bloedtest en de hoeveelheid benodigd bloed zijn belangrijk voor de plaats van de bloedafname (veneus of capillair). Bloedafname gebeurt in de huisartsenpraktijk of in het ziekenhuis. Veel diabetici hebben geleerd hoe ze zelf met behulp van de vingerprik (capillair bloed) de glucosespiegel in het bloed kunnen testen.

Veneus bloed prikken (venapunctie)

Bloedafname (veneus)

Het merendeel van de afgenomen bloedmonsters bestaat uit veneus bloed. Bij volwassenen gebeurt de afname, ofwel venapunctie, vrijwel altijd in een ader aan de binnenkant van de elleboog. Om de arm boven de ader wordt een stuwband aangebracht, waardoor de ader opzwelt. Nadat de huid is schoongemaakt, wordt met een holle naald in de ader geprikt en bloed afgezogen in een vacuümbuisje. Bij kleine kinderen wordt veneus bloed doorgaans in een ader van de hand of voet geprikt. Veneus bloed biedt tal van laboratoriumbepalingen, zoals het cholesterolgehalte en mineralen, waaronder kalium en natrium. Dat geldt ook voor de stollingstijd, de hemoglobine en de bezinking als het vermoeden bestaat van een ontsteking. Enkele belangrijke bloedonderzoeken met veneus bloed zijn:

Stollingstijd

De protrombinetijd (PT), ofwel de stollingstijd, wordt beïnvloed door veel factoren. Ook medicijnen spelen daarin een rol. De PT is verder belangrijk bij het vaststellen van bijvoorbeeld leverstoornissen.

Bezinking en hematocriet

Bloedonderzoek in
laboratorium

De bezinkingssnelheid (BSE) van de rode bloedlichaampjes (erytrocyten) staat onder invloed van bijvoorbeeld infecties, veranderingen van de bloedeiwitten en de aanwezigheid van tumoren. Deze en andere factoren beïnvloeden de BSE. Hematocriet wil zeggen de verhouding tussen het vloeibare deel van het bloed en de vaste bestanddelen, waaronder erytrocyten en witte bloedlichaampjes. Bij uitdroging zal het hematocriet hoog zijn.

Ureum en kreatinine

Bij nierziekten is het ureum - een afbraakproduct van de eiwitten - meestal verhoogd. Kreatinine is een afbraakproduct van spierweefsel. De bepaling is van belang voor het testen van de nierfunctie.

IJzer en transaminasen

Transaminasen zijn intracellulaire enzymen die belangrijk zijn bij de omzetting van aminozuren. Het G.O.-transaminase is verhoogd bij een hartinfarct en andere aandoeningen. IJzer is van belang bij de aanmaak van rode bloedlichaampjes (erytrocyten) en de vorming van hemoglobine in de erytrocyten, de dragers van zuurstof en kooldioxide.

Vitaminen en mineralen

Mineralen, zoals kalium, natrium en chloor, zijn belangrijk voor een goede stofwisseling. Met veneus bloed kan men ook een gebrek aan bepaalde vitaminen aantonen, zoals vitamine D en vitamine B12.

Capillair bloed (vingerprik of hielprik)

Vingerprik

Er zijn slechts een of enkele druppels nodig voor capillair bloedonderzoek, waarbij met een klein lancet in de vingertop wordt geprikt. Bij een baby gebeurt dat in de hiel (hielprik). Met capillair bloed wordt onder andere het aantal rode bloedlichaampjes en het hemoglobinegehalte bepaald bij het diagnosticeren van bijvoorbeeld bloedarmoede (anemie). Ook kan met de vingerprik worden nagegaan of er voldoende bloedplaatjes (trombocyten) in het bloed aanwezig zijn. Bij infecties is in de meeste gevallen het aantal witte bloedlichaampjes verhoogd (leukocytose). Ook de bloedsuikerspiegel kan met de vingerprik worden bepaald. Veel diabetici hebben geleerd hoe ze zelf met behulp van de vingerprik het glucosegehalte in het bloed kunnen bepalen.

Arterieel bloed

Een arterieel bloedmonster wordt afgenomen in de polsslagader (arteria radialis) of in de lies (arteria femoralis). Met arterieel bloed kan men onder andere de zuurgraad (pH) en de bloedgaswaarden bepalen, waaronder zuurstof en koolzuur. Om het zuurstofgehalte in het bloed te bepalen wordt tegenwoordig doorgaans de oxymeter gebruikt. De meter schuift men als een knijper over de top van de wijsvinger. Met behulp van fotometrie meet de oxymeter het zuurstofgehalte in de arteriolen (kleine slagaders) in de wijsvinger. Ook de vaatvulling is met een oxymeter goed te bepalen.

Lees verder
> Eerste bezoek aan de huisarts - anamnese en onderzoek
> Röntgenfoto - werking, toepassing, risico's en werkwijze
> Prikkelbaredarmsyndroom (PDS) - oorzaken, symptomen, diagnose, behandeling
> Brandend maagzuur (reflux) - oorzaken, symptomen en behandeling
> Ziekte van Tay-Sachs - een fatale kinderziekte

Bronvermelding

. Biologie van de mens, 'Het bloed', Drs. T. Rooswinkel, Wolters-Noordhoff, Groningen

. https://saltro.nl/bloedonderzoek

Fotoverantwoording

. Inleidingsfoto: Bloedonderzoek; National Eye Institute, CC BY 2.0 <https://creativecommons.org/licenses/by/2.0>, via Wikimedia Commons

. Germanna CC, CC BY 2.0 <https://creativecommons.org/licenses/by/2.0>, via Wikimedia Commons

.  Spc. Jody Metzger, Public domain, via Wikimedia Commons

. Biswarup Ganguly, CC BY 3.0 <https://creativecommons.org/licenses/by/3.0>, via Wikimedia Commons