Is het monster van Loch Ness een plesiosaurus?

Voor velen is dat een prangende vraag. Als het monster van Loch Ness bestaat, is het dan een nazaat van een prehistorisch zeedier? Zou het een plesiosaurus kunnen zijn? De plesiosaurus (Plesiosaurus dolichodeirus) leefde ongeveer 200 miljoen jaar geleden en wordt ook wel ‘zeedraak’ genoemd, de tegenhanger van de dinosaurussen op het land. Veel mensen geloven dat in de diepten van het Schotse Loch Ness een monster huist dat af en toe aan het wateroppervlak komt. Tot nu toe is en blijft het echter een mythe. Anekdotes te over. Er wordt dan ook nog steeds voortdurend onderzoek gedaan naar de mogelijkheid dat in dat legendarische, mistige meer wellicht zelfs vele plesiosaurussen leven die zich op weergaloze wijze hebben aangepast.

Inhoud

* Lang en zwaar

* Fossielen van de plesiosaurus (Plesiosaurus dolichodeirus)

* Belangrijke kenmerken van de plesiosaurus

    * Jacht

    * Voortplanting

 * Het monster van Loch Ness - een plesiosaurus?

    * Troebel meer

* Van paling tot steur

* Zit er toch een plesiosaurus in het Loch Ness?

* Wat zegt de wetenschap?

    * Cryptozoölogie

Lang en zwaar

Tot nu toe zijn van het geslacht Plesiosaurus vijftien soorten wetenschappelijk beschreven. De uitgestorven soort Plesiosaurus dolichodeirus was ongeveer vijf meter lang en woog om en nabij de 450 kilo. Hij had een korte nek. De aan de plesiosaurus verwante soorten - de langneks - konden echter wel 15 meter lang worden met wel 70 halswervels.

Fossielen van de plesiosaurus (Plesiosaurus dolichodeirus)

Pas in 1821 werd het geslacht Plesiosaurus voor het eerst wetenschappelijk beschreven. Het was met name de vermaarde paleontoloog Mary Anning (1799-1847) die het bestaan van het geslacht Plesiosaurus definitief bevestigde. Het door haar ontdekte complete skelet van een Plesiosaurus dolichodeirus is te zien in het Natural History Museum in Londen.

Belangrijke kenmerken van de plesiosaurus

Karakteristiek aan de plesiosaurus zijn de peddelachtige ledematen, lijkend op die van pinguïns en zeeleeuwen. De kop is relatief klein met een toelopende snuit. De lange hals (ca. 70 halswervels) bij sommige plesiosaurussoorten was waarschijnlijk niet echt wendbaar en werd vooral gebruikt om als een soort stofzuiger de zeebodem ‘af te grazen’. De Plesiosaurus dolichodeirus had ongeveer 40 halswervels. Het feit dat het prehistorische zeedier longen had, wil zeggen dat hij dus af en toe boven water moest komen om te ademen.

Jacht

Plesiosaurus dolichodeirus

Bij het vangen van wendbare vissen gebruikte de plesiosaurus de hals waarschijnlijk als een soort roer. Het gebit was niet geschikt om het voedsel te vermalen, maar om te bijten en de prooi in zijn geheel door te slikken. De lange hals maakte de plesiosaurus ongetwijfeld kwetsbaar voor natuurlijke vijanden, waaronder de temnodontosaurussen, een soort prehistorische zaagvissen van ruim twaalf meter lang.

Voortplanting

De plesiosaurus was waarschijnlijk levendbarend, bevestigd door de vondst van enkele fossielen van zwangere plesiosaurussen. De vraag is hoe ze zich gedroegen: solitair of in scholen, zoals dolfijnen? De jonge plesiosaurussen leefden wellicht in lagunes en riviermondingen tot ze sterk genoeg waren om de open zee aan te kunnen.

Het monster van Loch Ness - een plesiosaurus?

Talrijk zijn de verhalen over het monster van Loch Ness. Velen hebben het monster met eigen ogen gezien, denken ze. Anekdotes over ‘close encounters’ zijn er te over. Wat men gezien heeft, kan optisch bedrog zijn en van alles zijn geweest, van wrakhout tot laagvliegende vogels, alen, steuren. Zelfs de basilosaurus is de revue gepasseerd, een prehistorische walvis. Helaas kan de wetenschap weinig met anekdotes.

Troebel meer

Loch Ness

Het Schotse Loch Ness is een troebel meer. Onder andere in 2000 zijn onderzoekers met sonarapparatuur het meer opgegaan en ontdekten een soort schaduw van ongeveer vijf meter lang. Iedereen dacht in eerste instantie aan het daadwerkelijke bestaan van een nazaat van de Plesiosaurus dolichodeirus. Of was het simpelweg optisch bedrog? Ofwel het aloude spel van het water, compleet met schitteringen, luchtspiegelingen, schaduwen en golven? De onderaardse wereld van Loch Ness bestaat uit een labyrint van gangen en grotten. Ideaal voor een plesiosaurus om er zich te verschuilen. Daar staat tegenover dat het meer voedselarm is.
 

Van paling tot steur

Verschillende theorieën maken opgang. Een van de minst plausibele verklaringen is dat het monster van Loch Ness een prehistorische walvis zou kunnen zijn, ofwel de basilosaurus, een zeedier dat zich heeft aangepast aan het zoetwatermeer. Het is bekend dat steuren soms vanuit zee rivieren opzwemmen en vervolgens in het Loch Ness terechtkomen. Steuren kunnen een paar meter lang worden en zoeken hun prooi - voornamelijk zalm - in veel gevallen vlak onder het wateroppervlak. Het kan een verklaring zijn voor de relatief vele meldingen in bepaalde perioden van het jaar. Ook leven in het Loch Ness Europese alen ofwel palingen, naast de forel en bergforel. Zelfs snoeken zijn er waargenomen.

Zit er toch een plesiosaurus in het Loch Ness?

Loch Ness

Plesiosaurussen stierven ongeveer 65 miljoen jaar geleden uit. Daar komt bij dat het meer van Loch Ness tot voor 12.000 jaar geleden volledig was dichtgevroren. Volgens sommige meldingen zouden de dieren een lengte van ongeveer vijf meter hebben. Dit komt in elk geval overeen met de lengte van de uitgestorven Plesiosaurus dolichodeirus. Weer andere getuigen zagen een dier van tien tot vijftien meter lang van hen wegzwemmen, wat weer sterk doet denken aan de temnodontosaurus. Er is in de afgelopen jaren steeds meer kennis vergaard over plesiosaurussen, ook over de Plesiosaurus dolichodeirus, die voor velen min of meer de ‘geschiktste’ kandidaat is geworden om door te gaan voor het monster van Loch Ness. Deze soort zou in het meer een goede schuilplaats hebben gevonden in de periode van de massa-extinctie, aan het einde van het Krijt.

Wat zegt de wetenschap?

Wetenschappelijk gezien is er weinig nieuws overgebleven aangaande de theorie van plesiosaurussen die mogelijk in het Loch Ness huizen. Ze zouden in elk geval vaker boven water moeten komen dan het aantal meldingen doet vermoeden. Deze zeereptielen hebben immers longen. Gelet op de bouw en het gewicht zouden ze hun kop niet hoog boven het water kunnen uitsteken. Ze stierven iets later dan de ichthyosaurussen uit en gelijktijdig met de dinosaurussen op het land. Maar mythes zijn hardnekkig.

Cryptozoölogie

Monster van Loch Ness?

De plesiosaurus is, in combinatie met het Loch Ness, inmiddels gecatalogiseerd in de cryptozoölogie. Volledig ontkennen dat er geëvolueerde plesiosaurussen in het meer leven kan de wetenschap (nog) niet. Mogelijk kunnen deze zeedieren op een andere manier aan lucht komen dan alleen boven het wateroppervlak van het meer zelf. Aanpassing aan zoet water zal evolutionair in elk geval een hele klus voor ze zijn geweest. Veel echopeilingen, foto’s, filmopnames en mondelinge getuigenverklaringen geven de ‘gelovigen’ echter tot nu toe het voordeel van de twijfel.

Lees verder

> Plesiosaurus - bestaat de zeedraak nog steeds?
> Het verschil tussen uitgestorven en prehistorische dieren

Bronvermelding

. 'Die grossen Ratsel unserer Welt', Media Verlang GmbH/München

. https://www.dinocast.nl/dinosauriers/zwemmende-reptielen/plesiosaurus 

Fotoverantwoording

. Inleidingsfoto: Plesiosaurus dolichodeirus; StaraBlazkova at Czech Wikipedia, CC BY-SA 3.0 <http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/>, via Wikimedia Commons

. User:Slate Weasel, Public domain, via Wikimedia Commons

. Creator:Dmitry Bogdanov, CC BY 3.0 <https://creativecommons.org/licenses/by/3.0>, via Wikimedia Commons

. Loch Ness by James Denham, CC BY-SA 2.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/2.0>, via Wikimedia Commons

. Loch Ness by John Allan, CC BY-SA 2.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/2.0>, via Wikimedia Commons

. Marmaduke Arundel "Duke" Wetherell, Public domain, via Wikimedia Commons