Meditatie - het belang van het juiste motief

Er zijn veel boeken en andere publicaties over meditatie, zowel in de christelijke als in de boeddhistische, joodse en hindoeïstische tradities. In die veelheid van publicaties kan men onderscheid maken tussen werken waarin het motief marginaal of op materialistische wijze aan bod komt en publicaties over het fundamentele belang van concentratie en meditatie voor de geestelijke ontwikkeling. Dat onderscheid heeft vooral te maken met enerzijds de concentratieoefeningen, ofwel de beheerste ontwikkeling van het denken zonder enige betekenis in de geestelijke zin. En meditatie anderzijds om het denken te gebruiken voor de geestelijke ontwikkeling zonder steeds het materieel gewin voor ogen te hebben.

Inhoud

* Christelijke en Oosterse meditatie

* Het eenzame pad van meditatie

* Diepe meditatie is een strijd

    * Negatieve tendensen

* Gevaren van meditatie

    * Grote schoonmaak

* Het juiste motief

Christelijke en Oosterse meditatie

Meditatie is beslist geen nieuwe stroming die het Westen is komen aanwaaien. Sinds mensenheugenis is er in de christelijke gemeenschappen gemediteerd. In kloosters, kerken maar ook thuis. Er zijn echter andere namen aan gegeven, zoals gebed en bezinning. Het doel van deze meditaties is en was in zowel de Westerse als Oosterse tradities steeds hetzelfde: de vereniging ofwel hereniging van de mens met het kosmisch bewustzijn, waarvoor honderden namen zijn ‘verzonnen’ en die in meditatieve zin onbelangrijk zijn. Het gaat om de mens als druppel in de oceaan van tijdloosheid, het eeuwige dat naamloos is, de meest verheven ervaring die in de hindoeïstische tradities ‘Tat Tvam Asi’ wordt genoemd, ofwel ‘Ik ben dat en dat ben ik’, de kosmische vereniging of eenwording met het Allerhoogste, of welke naam men er ook aan wil geven.

Het eenzame pad van meditatie

Meditatie

Vrijwel alle grote godsdiensten en levensfilosofieën hebben steevast gewezen op het belang van bewustzijnsontwikkeling. De Oosterse geloofstradities hebben het Westen een veelheid aan methoden gebracht die relatief nieuw waren in het christendom. Een van de belangrijkste stelregels in meditatie ten behoeve van de geestelijke ontwikkeling is: ‘Bereid u voor op de meditatiereis, want het pad is lang, kronkelig en eenzaam. Men zal alleen verder moeten reizen.’ Dat wil zeggen dat een leraar alleen maar de weg kan wijzen, niet meer en niet minder. Meditatie is een lange, eenzame, maar ook moeilijke weg. Het ongeoefende, bewuste denken zal men moeten beheersen om überhaupt tot mediteren te kunnen komen.

Diepe meditatie is een strijd

Over hoe men kan mediteren bestaan eveneens veel boeken en publicaties. Het belang van het juiste motief is net zo belangrijk. Wie mediteert, zal immers vele landschappen van de geest doorkruisen. Onvermoede gevaren en onbekende krachten zal men tegemoet moeten treden. Diepe meditatie is met andere woorden een strijd waarin geen genade wordt afgesmeekt of betoond. Daar staat tegenover dat wanneer iemand ook maar een glimp van meditatie heeft opgevangen op die lange weg, hij die ervaring nooit meer zal vergeten en steeds opnieuw ernaar zal zoeken.

Negatieve tendensen

Mediterende monnik

Meditatie is geenszins een vlucht uit de werkelijkheid, zoals sommigen geneigd zijn te denken, maar een afrekening met overtolligheden en negatieve tendensen, wat confronterend kan zijn. Naarmate men verder het pad van meditatie betreedt, kunnen geen nieuwe frustraties ontstaan, maar zullen oude decepties plaatsmaken voor innerlijke vrede en en een waarachtig geluksgevoel dat volkomen losstaat van het materiële en wereldse leed waar men doorheen moet.

Gevaren van meditatie

Mediteren herbergt psychologische gevaren als men alleen op pad gaat, zonder hulp van een leraar die het meditatieproces in de gaten houdt en de weg wijst. In meditatie kan niemand zijn eigen spiegel zijn. Men heeft immers de neiging om de meest onverkwikkelijke en onverteerbare zaken in het karakter en de handelwijze ten gunste van zichzelf uit te leggen. Absolute eerlijkheid is zeer belangrijk voor wie wil mediteren. Anders staat het de geestelijke ontwikkeling juist in de weg.

Grote schoonmaak

Wie met mediteren begint, brengt als het ware een wiel in beweging. Het zal naar steeds dieper gelegen dalen rollen, waarbij geen dag hetzelfde is. Nieuwe landschappen van de psyche zullen telkens opduiken, de ene keer aangenamer dan de andere. In meditatie wordt niets overgeslagen of ‘verdrongen’. Beschouw het als een grote schoonmaak, waarin alle hoeken en gaten worden schoongeveegd, waarbij geen enkel metaforisch spinnenweb wordt vergeten. Dankzij onderzoek van de geest - denken en voelen - wordt men zich ervan bewust dat er een gebied bestaat voorbij het dagelijks bewustzijn.

Het juiste motief

Zonsopgang

Wie serieus aan meditatie is begonnen, zal de bovengenoemde opgave wellicht te confronterend vinden en ermee stoppen, maar hij of zij zal het nooit meer vergeten. Het proces van meditatie wordt treffend beschreven in de Yoga-Sutras van Patanjali. Meditatie (dyana) wordt daarin aan de hand van aforismen uitgelegd als een toestand waarin de geest vrij is van alle afleidende en parasiterende gedachten, waardoor de geest weer als een heldere spiegel is die alles weerkaatst wat in de aandacht verschijnt, ongeacht of het een voorwerp of ons diepste wezen is. Beschouw het als een meer waarin de golven en rimpelingen van het denken verstild zijn en verdwijnen, met als resultaat een heldere en zuivere weerspiegeling. Dit wordt bedoeld met de geest ledigen. Hierdoor leert men de dingen te zien zoals ze zijn, zonder vooroordelen, angsten en verlangens. Het is de kern van de geestelijke ontwikkeling, het besef van het begrip ‘Tat Tvam Asi’, ofwel ‘Ik ben dat en dat ben ik’. Het is een overweldigend eenheidsgevoel dat gepaard gaat met een allesomvattend gevoel van mededogen voor alles wat leeft. Meditatie is met andere woorden een louteringsproces dat wijsheid en kracht geeft en waarin het onpersoonlijke centraal staat en het leven steeds meer ten dienste gaat staan van de mensen om ons heen. Het is tevens het juiste en oorspronkelijke motief van meditatie.

Lees verder
> De juiste meditatiehouding kiezen
> Vier gemakkelijke meditatiehoudingen
> Hatha-yoga - een korte uitleg

Fotoverantwoording

. Inleidingsfoto; http://www.nuernberg.ihk.de/ihk_nbg/IHK_NBG/Home/IHK-Magazin_WiM/WiM-Archiv/WIM-Daten/2004-09/Berichte_und_Analysen/wimartikel58875.jsp

. Thomas Nordwest, CC BY-SA 4.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0>, via Wikimedia Commons

. Chandrasen Yadav (Chacky yen), CC BY-SA 4.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0>, via Wikimedia Commons

. Michal Klajban, CC BY-SA 4.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0>, via Wikimedia Commons