Hatha-yoga - een korte uitleg

Yoga is populair. Met name hatha-yoga die voor een groot deel bestaat uit fysieke oefeningen. Met hatha-yoga krijgt men controle over het lichaam. Deze yogadiscipline is van oudsher bedoeld als voorbereiding op de meditatie. Het lichaam wordt aldus ‘gehard in het vuur van yoga' om de lange meditatiesessies vol te kunnen houden. Hatha-yoga is ideaal in een stressvolle tijd en zorgt voor een rustig gemoed, getrainde spieren en is goed voor de slanke lijn.

Inhoud

* Doel van hatha-yoga

    * Pranayama

* De acht stappen van yoga

* Klassieke werken over hatha-yoga

    * Yogahoudingen genoemd naar goden, dieren, planten

* Nadi's, chakra's en de Jakobsladder

    * Kundalini

Doel van hatha-yoga

Yogahoudingen (asana’s) en ademoefeningen (pranayama) zijn vooral gericht op de organische gezondheid en in mindere mate op de ontwikkeling van de spieren. Ze hebben een rustgevende en reinigende invloed op de fysieke en mentale gesteldheid. Traditioneel bereidt hatha-yoga het lichaam voor op raja-yoga (koninklijke weg), die in het teken staat van concentratie, meditatie, zelfontplooiing en het ontwikkelen van een eenheidsgevoel met de universele krachten om ons heen. Het doel van hatha-yoga, als voorbereidende tak van yoga, is de realisatie van de Upanishad-uitspraak ‘Tat tvam asi’ (‘Dat zijt gij’, ofwel ‘Dat ben ik en ik ben dat’). Het betreft de kern van yoga, feitelijk van alle godsdiensten. Deze eenheidservaring tussen de mens en zijn milieu gaat gepaard met een allesomvattend gevoel van mededogen, eenheid, rust en vrede.

Pranayama

Pranayama-cyclus

In hatha-yoga neemt pranayama een bijzondere plaats in en wordt vaak vereenzelvigd met oefeningen die de ademhaling reguleren. Pranayama is de vierde stap van de acht fasen van yoga als geheel. Het neemt een cruciale plaats in. De adembeheersing waarborgt de beteugeling en sturing van prana, ofwel de levensenergie. De asana’s (yogahoudingen), met name de ademoefeningen (pranayama), zorgen ervoor dat het lichaam wordt voorbereid op het opnemen ofwel opladen van prana.

De acht stappen van yoga

Hatha-yoga is een onderdeel van raja-yoga, ook wel het ‘klassieke achtvoudige yogapad van Patanjali’ (Yoga-Sutras) genoemd. De asana’s en pranayama vormen de derde en vierde fase. Het betreft de fysieke voorbereiding op meditatie. De Indiase wijsgeer Patanjali was degene die eeuwen geleden de kern van de vele yogatechnieken op schrift heeft gesteld. Het betreft een van de fundamentele werken van yoga en bestaat uit acht geledingen:

1. Yama: o.a. ethische voorschriften, ofwel uiterlijke beheersing;
2. Niyama: o.a. hygiëne en voedingsadviezen, ofwel innerlijke beheersing;
3. Asana: yogahoudingen (asana’s);
4. Pranayama: adembeheersing;
5. Pratyahara: beheersing van de zintuigen;
6. Dharana: concentratie;
7. Dhyana: meditatie;
8. Samadhi: hoogste meditatieniveau.

Klassieke werken over hatha-yoga

Schorpioenhouding

Als fysieke yoga is hatha-yoga een vrij recent ontwikkeld systeem, hoewel de meningen daarover verdeeld zijn. De grondlegger ervan zou Goraksanatha zijn. Hij leefde in het begin van de jaartelling. Zijn teksten en zienswijzen vormden de basis van het klassieke werk Hatha Yoga Pradipika uit de 15de eeuw, waarin 18 yogahoudingen zijn beschreven. De Gheranda-samhita is eveneens een klassiek werk en telt 32 houdingen. De Shiva-samhita noemt 84 houdingen. In de loop der eeuwen zijn er duizenden varianten op de klassieke yogahoudingen ontwikkeld.

Yogahoudingen genoemd naar goden, dieren en planten

Veel asana’s zijn genoemd naar hindoegoden, mythologische helden, dieren, planten en landschappen, zoals tadasana (berghouding), vrksasana (boomhouding), salabhasana (sprinkhaanhouding) en bhujangasana (cobrahouding). Het gegeven verwijst naar een van de fundamenten van het Indiase denken: de universele levensgeest (atman) bevindt zich in alle levende wezens en in de materie. Anders gezegd: er is geen principieel verschil tussen de mens en zijn milieu (‘Tat tvam asi’).

Nadi’s, chakra’s en de Jakobsladder

Sushumna gesloten (l)
en geopend (r)

In de orthodoxe hatha-yoga wordt veel aandacht besteed aan het wekken van kundalini (slangenkracht) en het stimuleren van de chakra’s. Dit gebeurt door middel van bepaalde yogaoefeningen (asana’s, mudra’s en bandha’s) en ademoefeningen (pranayama). De technieken zijn mede gebaseerd op de zienswijze dat de mens een etherisch lichaam heeft, ofwel een netwerk van energiekanalen (nadi’s) waardoorheen prana (levensenergie) stroomt. De centrale hoofdnadi in de ruggengraat heet sushumna, waarlangs zich ook belangrijke chakra’s (energiecentra) bevinden.

 

Kundalini

Chakra’s zijn anatomisch niet aantoonbaar. Volgens sommige yogafilosofen betreft het de tegenpolen van de zenuwknopen, waaronder de zonnevlecht. Pranayama-oefeningen en andere technieken reinigen de nadi’s en stimuleren en activeren de chakra’s. De belangrijkste chakra’s langs de wervelkolom en de kundalini, die door de sushumna stroomt en de chakra’s laat opbloeien, verzinnebeelden de zeven bewustzijnsniveaus. In de christelijke mystiek is de Jakobsladder het equivalent ervan.

Lees verder
> Vier gemakkelijke meditatiehoudingen
> Durvasana
> Tadasana (berghouding - drie varianten
> Bhujangasana (cobrahouding)
> Eka pada viparita dandasana II

Fotoverantwoording:

.Inleidingsfoto: yogahoudingen;:Ms Sarah Welch, CC BY-SA 4.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0>, via Wikimedia Commons

.Renato yoga, CC BY-SA 4.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0>, via Wikimedia Commons

.lululemon athletica, CC BY 2.0 <https://creativecommons.org/licenses/by/2.0>, via Wikimedia Commons

.Ian Alexander, CC BY-SA 4.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0>, via Wikimedia Commons