Wat is een klaplong (pneumothorax)?

Bij een klaplong, ofwel pneumothorax, bevindt zich lucht tussen de longvliezen en de borstwand. De negatieve pleuradruk valt dan weg waardoor de long bijna letterlijk inklapt en het longweefsel zich niet meer kan ontplooien. Ademen door deze long is dan deels of helemaal niet meer mogelijk. Een klaplong (pneumothorax) kan onder andere spontaan ontstaan, door bijvoorbeeld longemfyseem, of door een trauma (steekwond, ribfractuur, enz.). De meest opvallende symptomen zijn kortademigheid en heftige pijn. Een dubbelzijdige, grote pneumothorax heeft in de meeste gevallen de dood tot gevolg.

Inhoud

* Longvlies en borstvlies

* Hoe ontstaat een klaplong?

    * Grote of kleine pneumothorax

* Symptomen

* Oorzaken van een klaplong

* Diagnose

* Behandeling

    * Steriele pleuritis

Longvlies en borstvlies

De longvliezen (pleurae) vormen een soort bekleding van de borstholte (binnenzijde) en de longen (buitenzijde). De pleuraholte bevindt zich tussen deze twee pleurabladen en is een luchtdichte en spleetvormige ruimte. Hierdoor is de druk iets lager dan de buitenlucht. Dit wordt negatieve thoraxdruk genoemd. Het is te vergelijken met twee glasplaten waartussen zich een laagje water bevindt. Dit zorgt ervoor dat de pleurabladen moeiteloos langs elkaar heen kunnen schuiven, maar niet te scheiden zijn van elkaar. De twee pleurabladen of vliezen zijn:

• Viscerale blad (pleura visceralis). Dit vlies is vergroeid met het longweefsel.
• Pariëtale blad (pleura parietalis). Dit vlies zit vast aan de borstwand, het middenrif en het mediastinum (ruimte tussen de twee longen).

Hoe ontstaat een klaplong?

Klaplong (pneumothorax)

Het woord pneumothorax komt uit het Grieks en betekent letterlijk ‘lucht in de borstholte’. De long klapt dan samen en kan zich niet meer ontplooien, vandaar de benaming ‘klaplong’. Er bevindt zich lucht tussen de twee vliezen (pleurae) van de long en de borstwand. Door het binnendringen van lucht in de pleuraholte valt ook de negatieve pleuradruk weg en klapt de long als het ware samen en kan zich niet meer ontvouwen. Ademen zal in dat deel van de longen geheel of gedeeltelijk onmogelijk zijn. Afhankelijk van de oorzaak kan de lucht vanuit de longen of van buiten tussen de genoemde vliezen dringen. In de meeste gevallen is een van de twee longen aangedaan en niet beide.

Grote of kleine pneumothorax

De hoeveelheid lucht die in de pleuraholte dringt kan gering zijn, waardoor de symptomen ook minder heftig optreden. Bij een grote pneumothorax is ademen via die long vrijwel onmogelijk. Bij een zogeheten ventielpneumothorax, ofwel spanningspneumothorax, wordt er lucht naar binnen gezogen, maar kan er niet meer uit, waardoor de druk in de pleuraholte toeneemt en de gevolgen fataal kunnen zijn. Het spreekt vanzelf dat een klaplong in de meeste gevallen acuut behandeld moet worden.

Symptomen

Een dubbelzijdige grote pneumothorax is doorgaans fataal. Bij een enkelzijdige klaplong zijn de symptomen min of meer karakteristiek. Ze ontstaan overigens snel.

• Beklemmend, insnoerend gevoel op de borst.
• Pijn op de borst, die stekend en zeer fel kan zijn. Een kleine pneumothorax geeft minder klachten. 
• Kortademigheid. Hoe langer medische hulp op zich laat wachten, hoe erger de benauwdheid wordt.
• Hoesten en cyanose (blauw aanlopen).
• Afhankelijk van de grootte van de pneumothorax beweegt een borsthelft duidelijk minder mee met elke ademhaling. Het komt ook voor dat die helft sterk gewelfd is.
• Bij een ventielpneumothorax is de pijn zeer heftig. Door de toenemende druk komt de bloedtoevoer van de longen naar het hart in het geding. Het betreft dan een ernstige verplaatsing van het hart en de grote bloedvaten. De symptomen zijn een wegvallende bloeddruk, flauwvallen en uiteindelijk shock.

Oorzaken van een klaplong

Klaplong (pneumothorax)

Bij een pneumothorax kan de lucht via de borstwand binnenkomen door een perforerende wond als gevolg van een mes, kogel of een ander scherp voorwerp. Ook een gebroken rib door een val is dikwijls de oorzaak van een klaplong. Er ontstaat dan een scheurtje in het longweefsel, waardoor er lucht in de pleuraholte komt. Bij zogeheten ‘overrekte’ longen, zoals bij longemfyseem en astma, kan zich eveneens een klaplong ontwikkelen. Men spreekt in dat geval van een spontane pneumothorax. Een klaplong zonder duidelijk aanwijsbare oorzaak ontstaat vaak bij jonge mensen. In veel gevallen is er sprake van scheuring van een abnormaal uitgezet longblaasje (bulla), aan de rand van de long, met een pneumothorax tot gevolg. Ook drukveranderingen in de pleuraholte als gevolg van zware inspanning kunnen de oorzaak zijn. Overigens komt een klaplong zonder aanwijsbare oorzaak vaker voor bij rokers dan niet-rokers. Bij herhaalde recidieven moet men ook denken aan het syndroom van Marfan, een overigens zeldzame erfelijke ziekte van het bindweefsel.

Diagnose

Bij het vermoeden van een pneumothorax is met een röntgenfoto en met kloppen en luisteren (stethoscoop) de diagnose snel gesteld.

 

Behandeling

Een lichte pneumothorax geneest meestal binnen enkele dagen. Het lek is dan dicht en de lucht wordt geleidelijk door het lichaam geabsorbeerd. De long kan zich dan weer ontplooien. Vaak neemt men dus een afwachtende houding aan. Een ventielpneumothorax vereist acuut medisch ingrijpen, doorgaans door een holle naald rechtstreeks in de borst te steken om de lucht te laten ontsnappen. Bij een ernstige pneumothorax wordt dikwijls gebruikgemaakt van het waterslot. De arts plaatst onder verdoving een drain door de borstwand in de pleuraholte om de lucht te laten ontsnappen. De overdruk wordt dan via het water afgevoerd terwijl het water voorkomt dat er van buitenaf lucht in de pleuraholte kan dringen.

Steriele pleuritis

Bij herhaalde recidieven wordt vaak pleurodese toegepast. De long wordt dan als het ware aan de borstwand vastgeplakt door een steriele pleuritis op te wekken. Daarbij brengt de arts een verklevende stof aan tussen de vliezen van de pleuraholte. Dit veroorzaakt een uitgebreide, steriele pleuritis, waarbij de long vergroeid aan de borstwand. Aangezien deze methode nogal eens mislukt, kiest de arts vaak voor een operatie waarbij het lek wordt gerepareerd en het borstvlies opgeruwd, waardoor de vliezen aan elkaar verkleven. De meeste patiënten met een pneumothorax herstellen volledig.

Lees verder
> Eerste bezoek aan de huisarts - anamnese en onderzoek
> Hoesten - wanneer verwijst de huisarts u door
> Röntgenfoto - werking, toepassing, risico's en werkwijze
> Lage bloeddruk (hypotensie) - niet altijd onschuldig
> Angina pectoris vaak voorbode van hartinfarct

Bronvermelding

. https://www.longfonds.nl/longziekten/klaplong

. https://www.umcutrecht.nl/nl/ziekte/klaplong

. https://www.thuisarts.nl/klaplong

Fotoverantwoording

. Inleidingsfoto: Longen; Patrick J. Lynch, medical illustrator, CC BY 2.5 <https://creativecommons.org/licenses/by/2.5>, via Wikimedia Commons

. BruceBlaus. When using this image in external sources it can be cited as:Blausen.com staff (2014). "Medical gallery of Blausen Medical 2014". WikiJournal of Medicine 1 (2). DOI:10.15347/wjm/2014.010. ISSN 2002-4436., CC BY 3.0 <https://creativecommons.org/licenses/by/3.0>, via Wikimedia Commons

. Laboratoires Servier, CC BY-SA 3.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0>, via