Grote renkoekoek - de guitige 'roadrunner'

Wie kent hem niet, de guitige ‘roadrunner’ uit de tekenfilmserie van Looney Tunes. De renkoekoek die prairiewolf Wile E. Coyote steeds te snel af is. Deze grondvogel met de grappige ‘ongekamde’ kuif, het gestroomlijnde lichaam en de bijna overdreven lange staart houdt niet van vliegen. Hij vertoeft liever op de grond, is zeer snel en de schrik van slangen, (vogel)spinnen, insecten en muizen. De grote renkoekoek komt alleen in het zuidwesten van Noord-Amerika voor, en oostwaarts tot in Louisiana, waar het warm en droog is. Hij kan hard rennen, heel hard, en maakt daarbij zigzaggend soms zelfs sprongen van wel drie meter hoog. Met zijn sterke snavel en krachtige poten is hij elke prooi in een oogwenk de baas.

Inhoud

* Taxonomische indeling van de grote renkoekoek (Geococcyx californianus)

* Leefwijze

    * Tam

    * Warme, droge gebieden

* Kenmerken van de grote renkoekoek (Geococcyx californianus)

    * Poten en snelheid

    * Hals, kuif en verenkleed

    * Staart

    * Lichaamstemperatuur

    * Legsel

* Jacht en voedsel

* Voortplanting

* Verspreiding

* Belangrijke kenmerken van de grote renkoekoek (Geococcyx californianus)

Taxonomische indeling van de grote renkoekoek (Geococcyx californianus)

De grote renkoekoek behoort tot de klasse van de Aves (vogels), de orde van de Cuculiformes (koekoeksvogels), de familie van de Cuculidae (koekoeken), het geslacht Geococcyx (renkoekoeken) en de soort Geococcyx californianus. Er zijn twee soorten renkoekoeken, de grote renkoekoek (Geococcyx californianus) en de kleine renkoekoek (Geococcyx velox). De grote renkoekoek wordt ook wel haankoekoek of Californische grondkoekoek genoemd.

Leefwijze

Grote renkoekoek
(Geococcyx californianus)

‘Miepmiep’ roept de renkoekoek enthousiast in de tekenfilms van Looney Tunes terwijl hij de coyote voor de zoveelste keer te snel af is. Vliegen kan hij wel, maar dat doet hij niet graag. De grote renkoekoek is dan ook een grondvogel, zoals kippen en fazanten. Rennen kan hij echter als de beste. Hij haalt met gemak 30 km/u en zijn sprintsnelheid is ruim 40 km/u. Ook kan hij ongehoord snel van richting veranderen met zijn lange staart als roer en stuur. Hoewel razendsnel blijft hij met zijn lange opgerichte hals een parmantig voorkomen houden, waarbij hij zich met zijn opvallend lange staart en vleugels in evenwicht houdt.

Tam

In de Verenigde Staten worden jonge renkoeken wel eens uit hun nest gehaald en thuis grootgebracht. Ze worden dan zeer tam en blijven, net als katten, altijd in de buurt van de woning waar ze zijn opgegroeid of gewend zijn.

Warme, droge gebieden

De grote renkoekoek (Geococcyx californianus) komt voornamelijk in het zuidwesten van Noord-Amerika voor. Overdag is het er droog en heet. Daar staat tegenover dat het er ’s nachts heel koud kan worden. Toch verbruikt de grote renkoekoek ’s nachts niet veel energie om zijn lichaamstemperatuur op peil te kunnen houden. Bij deze grondvogel daalt de lichaamstemperatuur enigszins, waarna hij verstart. ’s Ochtends heeft hij tijd nodig om weer energiek en vitaal te worden, alsof hij uit een korte winterslaap komt. Voor natuurlijke vijanden, en dat zijn er niet veel, is dat uiteraard het moment om toe te slaan en de grote renkoekoek te verschalken, zoals de prairiewolf. Merkwaardig genoeg kan Wile E. Coyote uit de beroemde tekenfilms hem dan niet vinden.

Kenmerken van de grote renkoekoek (Geococcyx californianus)

Parmantig, olijk, aandoenlijk, lieflijk, slim en zo snel als de wind… het zijn allemaal typeringen die bij de grote renkoekoek met de guitige kuif passen.

Poten en snelheid

Zijn stevige, sterke poten zijn voorzien van twee tenen voor en een teen naar achteren wijzend. De poten lijken op wieltjes als hij met tien passen per seconde een snelheid van wel 25 kilometer per uur kan halen. Tijdens een sprint is ooit een topsnelheid van 42 km/u gemeten. In 1988 was dat overigens het werelduurrecord hardlopen op de 100 meter. De grote renkoekoek kan sprongen maken van wel drie meter hoog. Deze grondvogel is 50-60 cm lang en weegt tot 350 gram.

Hals, kuif en verenkleed

Grote renkoekoek
(Geococcyx californianus)

De hals is langgerekt. Tijdens het rennen wordt de hals rechtop en parmantig gestrekt gehouden. De grote kuif ziet grappig uit en is rafelig met donkere en witte stippen. Van het verenkleed is de borst gestreept en de buik wit. De rug en vleugels zijn bruingestreept met vaalgeel gerande vleugels.

Staart

De staart kan zo lang worden als zijn lichaam en is een uitstekend hulpmiddel om tijdens het rennen van richting te veranderen en in evenwicht te blijven.

 

Lichaamstemperatuur

De natuur heeft overal een antwoord op, zo blijkt. Want tussen de vleugels aan de rugkant bevindt zich een donkere huidvlek. Hiermee wordt zonnewarmte opgevangen, een soort zonnecellen. De huid en het bloed warmen aldus snel op na een koude nacht als de lichaamstemperatuur van de grote renkoek is gedaald om energie te sparen.

Legsel

De grote renkoek heet niet voor niets koekoek. Vrouwtjes leggen soms eieren in elkaars nest. Een legsel bevat drie tot zeven en soms zelfs tien witachtige eieren.

Jacht en voedsel

Grote renkoekoek
(Geococcyx californianus)

De grote renkoekoek (Geococcyx californianus) heeft als bijnaam ‘roadrunner’, mede omdat hij zo snel is. Het woord stamt overigens uit de tijd van de Amerikaanse postkoetsen, die ‘roadrunners’ werden genoemd. De grote renkoekoek is zo snel dat weinig dieren die op zijn menu staan kunnen ontsnappen. Slangen, waaronder ratelslangen, schorpioenen, hagedissen, spinnen (vogelspinnen), muizen en zelfs opvliegende vogels zijn hun leven niet zeker als een grote renkoekoek in de buurt is. Ook jaagt hij op insecten, waarbij hij ze met vleugelslagen uit hun schuilplaatsen dwingt. Ook vruchten en zelfs aas vindt hij niet te min. Toch kan men de grote renkoekoek als carnivoor betitelen. Zijn sterke snavel maakt korte metten met elke prooi, nadat hij die lopend of springend even heeft achtervolgd.

Voortplanting

Grote renkoeken zijn solitair, maar in de broedtijd blijven ze als paartje hun leven lang bij elkaar. Met een apart geluidje - ‘koekoe’ - lokt hij het vrouwtje zijn territorium in. Gedurende de balts richt hij zijn kuif zo hoog mogelijk op, wipt met zijn staart, stampt met zijn poten op de grond, buigt voor haar en maakt allerlei krassende, gorgelende geluiden. Curieus is dat het mannetje het vrouwtje daarbij prooi aanbiedt. Daar mag ze echter pas van eten als ze met hem gepaard heeft. Het vrouwtje bouwt haar eigen nest, in tegenstelling tot de meeste andere koekoeksoorten. Nesten vindt men vooral in cactussen en laag struikgewas. Het komt voor dat er in het nest eieren van twee vrouwtjes liggen. Het bouwsel ziet er korfachtig uit, gemaakt van twijgen, takjes en zelfs slangenhuid. Na 20 dagen komen de drie tot zeven eieren uit. De jonge vogels zijn zwart en hebben bij het uitkomen geen veren. Beide ouders voeren ze met kleine hagedissen, spinnen en insecten. Zelfstandig zijn ze na ongeveer vier weken.

Verspreiding

Grote renkoekoek
(Geococcyx californianus)

Het verspreidingsgebied van de grote renkoek is uniek, aangezien hij alleen in de woestijnachtige streken in het zuidwesten van Noord-Amerika voorkomt, van Centraal-Mexico en meer oostelijk tot in Louisiana. Specifieker gezegd betreft het halfwoestijnen en graslanden tot op ruim 2000 meter hoogte. Hij wordt echter ook gespot in de bosschages en streken aldaar met dicht struikgewas. De grote renkoek (Geococcyx californianus) is als soort niet bedreigd.

Belangrijke kenmerken van de grote renkoekoek (Geococcyx californianus)

• Lengte: tot 60 cm, de staart is 20 cm lang.
• Gewicht: tot 350 gram.
• Snelheid: gemiddeld 25 km/u, in een sprint tot wel 40 km/u.
• Geslachtsrijp: na 1 jaar.
• Broedtijd: maart-april.
• Legsel: 3 tot 7 eieren.
• Broedtijd ca. 20 dagen.
• Gedrag: solitair, ze vormen echter in de broedtijd paartjes voor het leven.
• Geluiden: krassen, gorgelen, soms huilende, rauwe geluiden, en ze kunnen koeren als duiven.
• Voedsel: insecten, spinnen, kleine knaagdieren, vogels, vruchten, aas.
• Verwante soorten: o.a. de kleine renkoekoek (Geococcyx velox).

Lees verder
> Alpenkraai - leefwijze, voortplanting en verspreiding
> Waarom zingen vogels zo verschillend?
> De kauw (Corvus monedula) - een luidruchtige verzamelaar
> Zo ontstaat een vogelei
> De raaf (Corvus corax) - een meesterlijke luchtacrobaat

Bronvermelding

. https://www.burgerszoo.nl/renkoekoek

. https://nl.wikipedia.org/wiki/Grote_renkoekoek

. https://worldexplorer.be/grote_renkoekoek.htm

Fotoverantwoording

. Inleidingsfoto: renkoekoek ofwel 'roadrunner'; United States Air Force Academy, Public domain, via Wikimedia Commons

. Lip Kee from Singapore, Republic of Singapore, CC BY-SA 2.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/2.0>, via Wikimedia Commons

. Robb Hannawacker, while working for Joshua Tree National Park, Public domain, via Wikimedia Commons

. Robb Hannawacker, while working for Joshua Tree National Park, Public domain, via Wikimedia Commons

. Joshua Tree National Park, Public domain, via Wikimedia Commons