De raaf (Corvus corax) - een meesterlijke luchtacrobaat

De raaf (Corvus corax) had eeuwenlang een slecht imago. Net als de wolf werd er fanatiek op gejaagd en rustte er een vloek op deze grootste zangvogel die de vogelwereld rijk is. Hij zou zelfs bovennatuurlijke krachten hebben. Als slecht omen heeft hij zijn gitzwarte verenkleed niet mee. Deze voortreffelijke vlieger, een ware luchtacrobaat, kan zich in de baltsvlucht vrijwel helemaal omdraaien. Zijn gierende vleugelslag is van ver te horen. De raaf is tevens de grootste telg uit de familie van de kraaien, groter zelfs dan de roek en de zwarte kraai.

Inhoud

* Taxonomische indeling van de raaf (Corvus corax)

* Uiterlijke kenmerken

    * Verenkleed

    * Snavel

    * Geluid

    * Vlucht

    * Nest

    * Eieren

* Slecht imago

    * Zo verguisd als de wolf

* Leefwijze en territorium van de raaf (Corvus corax)

    * Troostend gedrag

* Voedsel

* Voortplanting van de raaf (Corvus corax)

    * Eieren

* Verspreiding

* Belangrijke kenmerken van de raaf (Corvus corax)

Taxonomische indeling van de raaf (Corvus corax)

Raaf (Corvus corax)

De raaf behoort tot de klasse van de Aves (vogels), de orde van de Passeriformes (zangvogels), de familie van de Corvidae (kraaien), het geslacht Corvus en de soort Corvus corax. Deze op het oog gitzwarte vogel heeft een blauwpaars, glanzend verenkleed en wordt wel eens verward met de zwarte kraai, hoewel er kenmerkende verschillen zijn.

Uiterlijke kenmerken

Tijdens de vlucht van de raaf is een van de belangrijkste kenmerken zijn fenomenale vliegkunst. In tegenstelling tot de zwarte kraai kan hij bijvoorbeeld zeer goed meedeinen op de thermiek en is in de baltsvlucht een luchtacrobaat pur sang. Zijn snavel is beduidend groter dan die van de zwarte kraai.

Verenkleed

De raaf heeft een diepzwart, glanzend verenkleed met veelal een vage gloed of zweem van blauwpaars, purper en groen. De staart is breed, lang en wig- ofwel ruitvormig. De kop is bovendien groter dan van de zwarte kraai. De keelveren zijn piekerig. Het verenkleed van de jonge raven is mat en donkerbruin van kleur.

Snavel

In vergelijking met de zwarte kraai is de snavel groter, zwaarder en gekromd. De bevedering bedekt de snavel voor ruim de helft.

.

Geluid

Raaf (Corvus corax)

De raaf maakt een zwaarder, lager en rollender geluid dan de zwarte kraai of kauw. Het klinkt ook rauwer. Typisch is dat hij tijdens zijn roep zijn keelveren opzet.

Vlucht

De raaf vliegt hoger dan de andere kraaiachtigen. Ook kan hij bedachtzaam zweven als een buizerd, met een majestueuze, trage vleugelslag. Tijdens de vlucht mist hij echter de doelgerichtheid van de zwarte kraai en kauw. Gedurende de baltsvlucht is hij veel acrobatischer dan de andere kraaien.

Nest

Het nest van de raaf bestaat onder andere uit takjes, twijgen, aarde en mos. Kenmerkend is ook de ruwe schapenwol waarmee het nest bekleed is. 

Eieren

De raaf legt vier tot zes eieren. Ze zijn fletsblauw tot vaalgroen met grijze of bruine vlekken. De broedtijd is ongeveer drie weken.

Slecht imago

Raaf (Corvus corax)

In de voorbije eeuwen had de raaf een zeer slecht imago. De vogel zou een pact met de duivel hebben gesloten en bovennatuurlijke krachten hebben. Hij durfde zelfs aan lijken te pikken die aan de galg hingen. Het Duitse begrip ‘Rabenmutter’ (ontaarde moeder) voert terug op de idee fixe dat raven slecht voor hun jongen zorgen, wat beslist niet zo is, ondanks het feit dat ze niet op hun nest slapen.

Zo verguisd als de wolf

Vroeger werd er op de raaf gejaagd, zoals ook de wolf verguisd werd. De raaf zou onder een hoedje spelen met de wolf en naar verluidt de wolf waarschuwen als er een gewond dier rondliep. De raaf werd ook gezien als een boodschapper. In de Scandinavische legenden vlogen de raven Huginn en Muninn elke dag naar Odin, koning van het Walhalla, om hem te vertellen wat er in de wereld gaande was.

 

Leefwijze en territorium van de raaf (Corvus corax)

Van oorsprong is de raaf een standvogel van het vlakke land. Tegenwoordig is deze kraaiachtige praktisch overal te vinden: in de bergen, de rotsachtige verlaten kuststreken, bossen en uitgestrekte, vlakke veengebieden. Hij wordt echter ook regelmatig in cultuurlandschappen gespot. De raaf is zeer territoriaal. Hij verjaagd ook roofvogels, want dankzij zijn magnifieke vlucht heeft hij niets tot weinig te vrezen van andere vogels.

Troostend gedrag

Raven sluiten vriendschappen met soortgenoten en weten wie hun rivalen zijn. Ze kennen zelfs troostend gedrag als een raaf het gevecht met een andere raaf verloren heeft, zoals het schoonmaken van het verenkleed bij de verslagene. De intelligentie van de raaf is eigen aan kraaiachtigen. Het is bekend dat ook deze vogels stokjes en ander materiaal gebruiken om in gaten te peuteren als ze denken dat daar iets van hun gading te vinden is. Ook breken ze noten met behulp van stenen. Raven die niet broeden leven in groepen.

Voedsel

Raaf (Corvus corax)

De raaf is een typische alleseter, met name aas. Hij zoekt kadavers: van konijnen tot schapen en gemzen, zoals in de Alpen. Ze nemen stukken vlees mee en verstoppen het ergens voor mindere tijden, en weten vervolgens alles ook terug te vinden. Ook houdt de raaf de verstopplekken van de concurrentie in de gaten, om ze later ongezien te plunderen. Hun hamstergedrag is zeer uitgesproken. Daarnaast is de raaf altijd op zoek naar kleine knaagdieren als prooi, zoals muizen, maar ook insecten, jonge vogels en aan de kust is hij verzot op mosselen. In de lente zijn raven vaak te vinden bij schapenkudden waar lammeren geboren zijn. Ze hebben het dan voorzien op de nageboortes van de ooien. Bij schaarste is de raaf niet kieskeurig en eet hij alles wat hij maar kan vinden.

Voortplanting van de raaf

De balts van raven is zonder meer indrukwekkend. Hun luchtacrobatiek is dan ook een genot om naar te kijken. De raaf broedt al heel vroeg in de lente. De reden is dat raven in die periode veel voedsel voor de jongen kunnen vinden, zoals aas van konijnen tot hoefdieren. Doorgaans komen ze terug naar dezelfde nestplaats. Het hele jaar door blijven raven in hun territorium. Nesten van de raaf zijn onder andere te vinden in rotswanden en hoge bomen. De raaf is monogaam, paartjes blijven hun hele leven bij elkaar. Ravenkoppels dragen samen het nestmateriaal aan. Bekend is dat ze verwarmend (bv. wol van schapen) en verkoelend materiaal gebruiken om de jongen een soort natuurlijke airconditioning te bieden.

Eieren

Ei van raaf (Corvus corax)

In de nestkuil van takjes, mos, gras, wol en ander materiaal legt de raaf haar eieren. Het vrouwtje broedt en het mannetje draagt voer aan. De eieren komen na ongeveer drie weken uit. De jongen worden zo'n zes weken gevoerd. Wanneer ze uit het ei zijn, overnachten de raven wat verder van het nest en komen ze de jongen alleen voeren. Vaak zoeken ze voedsel tientallen kilometers verderop. De jongen blijven nadat ze zijn uitgevlogen doorgaans nog maandenlang in de buurt van het nest.

Verspreiding

De in Nederland beschermde raaf is op het hele noordelijk halfrond te vinden, maar met name in dunbevolkte gebieden, van Noord-Amerika tot Europa, Azië en de noordelijke rand van Noord-Afrika. In vroeger tijden was hij in Europa bijna uitgeroeid als gevolg van bijgeloof. Sinds 1976 zijn er weer (uitgezette) raven te vinden in Nederland. Eerst op de Veluwe en de Utrechtse heuvelrug, later ook in andere streken door het hele land.

Belangrijke kenmerken van de raaf (Corvus corax)

Raven (Corvus corax)

Hoewel de raaf kwetsbaar en bedreigd is, floreert hij inmiddels (2022) ook op de Veluwe. Zijn voortbestaan staat echter op veel andere plaatsen onder druk als gevolg van recreatie, zoals de ontsluiting van bosgebieden voor mountainbikers en andere recreanten.

Lengte: ca. 65 cm.
Spanwijdte: tot 1,20 m.
Gewicht: 800-1500 gram.
Geslachtsrijp: vanaf 3 jaar.
Broedtijd: vroeg in de lente (soms al in februari).
Broedsels: 1 legsel.
Broedduur: ca. 3 weken.
Legsel: 4-6 eieren, fletsgroen tot vaalgroen van kleur. Met grijze of bruine vlekken.
Roep: rauw, zwaar geluid, klinkt als ‘kroa’. De raaf zet dan zijn keelveren op.
Gedrag: territoriaal, sociaal. Raven die niet broeden leven in groepen. Paartjes blijven hun hele leven bij elkaar.
Voedsel: alleseter, van kadavers tot kleine zoogdieren, reptielen en insecten, maar ook afval.
Levensverwachting: ca. 12-14 jaar.
Verwante soorten: zwarte kraai (Corvus corone) en roek (Corvus frugilegus).

Lees verder
> De kauw (Corvus monedula) - een luidruchtige verzamelaar
> Karakteristieke kenmerken van vogels
> Waarom zingen vogels zo verschillend
> Zwarte kraai (Corvus corone) - een sluwe aaseter
> Zo ontstaat een vogelei

Bronvermelding

. https://www.natuurpunt.be/pagina/raaf

. https://waarneming.nl/species/54/

. https://historiek.net/raaf-cultuurgeschiedenis-poe/148190/

Fotoverantwoording

. Inleidingsfoto: raaf (Corvus corax) Arnstein Rønning, CC BY-SA 3.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0>, via Wikimedia Commons

. National Park Service, Public domain, via Wikimedia Commons

. Ken Billington, CC BY-SA 3.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0>, via Wikimedia Commons

. Yellowstone National Park, Public domain, via Wikimedia Commons

. T0R, CC BY-SA 4.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0>, via Wikimedia Commons

. Klaus Rassinger und Gerhard Cammerer, Museum Wiesbaden, CC BY-SA 3.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0>, via Wikimedia Commons

. Zeynel Cebeci, CC BY-SA 4.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0>, via Wikimedia Commons