Hoogteziekte (bergziekte) - oorzaken, symptomen en preventie

Wie graag in de bergen wandelt en grote hoogten niet schuwt, kan vroeg of laat met hoogteziekte (hypobaropathie) te maken krijgen. De klachten en ziekteverschijnselen doen zich voor bij zuurstoftekort in het bloed en in de weefsels, doorgaans als men te snel naar grote hoogten gaat. Ruim een kwart van de wandelaars die zich boven de 2700 meter begeeft, krijgt er last van. Enkele bijkomende factoren versnellen en/of verergeren het proces. De symptomen variëren van duizeligheid tot dubbelzien, misselijkheid en zelfs hallucinaties. Een goede voorbereiding op dat soort (meerdaagse) wandeltochten is dan ook van groot belang.

Inhoud

* Wat is hoogteziekte (hypobaropathie)

    * Ervaren klimmers

* Fysiologische oorzaak van hoogteziekte

    * Hoogte-oedeem

* Symptomen van hoogteziekte

    * Ernstige ziekteverschijnselen

* Wat te doen bij hoogteziekte

    * Behandeling

    * Preventie

    * Meerdaagse wandel- en klimtochten

Wat is hoogteziekte (hypobaropathie)

Wandelen in de bergen

Hoogteziekte (hypobaropathie) is een ziektebeeld dat zich uit in een reeks karakteristieke en doorgaans bij elkaar horende milde of ernstige klachten (syndroom) die rechtstreeks te wijten zijn aan onder andere het feit dat men zich te snel verplaatst naar grote hoogte. Dat geldt voor wandelaars, maar ook voor degenen die per vliegtuig naar een hooggelegen bestemming reizen.

Ervaren klimmers

Zelfs ervaren klimmers en wandelaars worden er wel eens door overvallen. Boven de 2000 meter bevindt men zich al in de gevarenzone. Bij een hoogte vanaf 2400 krijgt al gauw een kwart van de mensen klachten, bij 3500 meter is dat percentage opgelopen tot de helft. Factoren zoals de snelheid van stijgen en op de juiste manier acclimatiseren zijn van groot belang om hoogteziekte te voorkomen.

Fysiologische oorzaak van hoogteziekte

Gezwollen gezicht bij
hoogteziekte

De oorzaak van hoogteziekte komt er in het kort op neer dat op grote hoogte het zuurstofgehalte in de lucht lager is. Elke 5000 meter daalt de luchtdruk voor de helft. Het ingeademde luchtvolume bevat op die hoogte ongeveer de helft minder zuurstof. Het lichaam reageert eerder op een verandering van het koolzuurgehalte dan op de zuurstofspiegel. De wisselwerking tussen ingeademde zuurstof en uitgeademde kooldioxide (koolzuur) raakt hierdoor verstoord. Het gevolg daarvan is dat het zuurstofniveau (pO2) in het bloed daalt, maar het kooldioxidegehalte (pCO2) gelijk blijft. De fysiologische reactie daarop is dat er meer rode bloedcellen (erytrocyten) worden aangemaakt in het beenmerg voor extra capaciteit om de zuurstof, gekoppeld aan hemoglobine (rode bloedkleurstof), te waarborgen. Maar daar is tijd voor nodig, soms zelfs enkele weken. Op hoogten vanaf 6000 meter gelden weer andere fysiologische regels, maar dat valt buiten het bestek van dit artikel en is vooral van belang voor onder andere de Alpen- en Himalayaklimmers.

Hoogte-oedeem

Door het bovengenoemde proces, het zuurstofgebrek, kan er te veel vocht uit de capillairen (haarvaten) naar de weefsels sijpelen. Dit wordt hoogte-oedeem genoemd, met klachten als vermoeidheid, hoofdpijn en evenwichtsstoornissen. Het typische hoogteziektesyndroom treft vooral de bergbeklimmers. Wandelaars die zich tussen de 2000 en 3000 meter begeven, ervaren mogelijk alleen milde klachten. Ook mensen die per vliegtuig naar een hooggelegen gebied reizen kunnen last krijgen van lichte symptomen. De ernst van hoogteziekte hangt natuurlijk af van de hoogte waarheen men zich verplaatst, maar ook van de snelheid waarmee dat gebeurt. Een goede voorbereiding en preventie voorkomt veel leed.

Symptomen van hoogteziekte

Men kan stellen dat na gemiddeld ongeveer zes uur nadat het hooggelegen gebied bereikt is, de eerste symptomen zich aandienen. Ze verdwijnen meestal na enkele dagen, waaronder:

• vermoeidheid, lusteloosheid en slapte;
• hoofdpijn;
• evenwichtsstoornissen, duizeligheid;
• misselijkheid;
• slapeloosheid;
• verminderde urineproductie;
• tintelende vingers en tenen;
• oedeem (vochtophoping) in handen, voeten en gezicht.

Ernstige ziekteverschijnselen

Luchtdruk in verhouding tot
hoogte

De onderstaande ernstige symptomen treden vaak al binnen 36 uur op. De ziekteverschijnselen die hersenoedeem en longoedeem veroorzaken, hebben in veel gevallen een fatale afloop:

• coördinatieverlies;
• geheugenverlies;
• dubbelzien;
• hallucinaties;
• braken;
• apathie;
• ondraaglijke hoofdpijn;
• epileptische aanvallen;
• ophoesten van bloed door longoedeem;
• kortademigheid;
• blauwe lippen en blauwe teen- en vingernagels;
• bewusteloosheid, coma.

Wat te doen bij hoogteziekte?

Bij milde symptomen zijn rust, pijnstillers, veel drinken, lichtverteerbare voeding en een adequate acclimatisering van groot belang. Ga in die periode niet naar nog grotere hoogte. Doe dat pas als de verschijnselen helemaal verdwenen zijn. Indien er ernstigere symptomen optreden, is het zeer belangrijk om snel af te dalen naar lagere gebieden. Soms is 300-400 meter al voldoende om ervoor te zorgen dat men zich een stuk beter voelt. Bij aanhoudende symptomen dient men zich bij een huisartsenpost of ziekenhuis te melden.

Behandeling

In ernstige gevallen van hoogteziekte is het belangrijk dat men zuurstof krijgt toegediend. Vergeet niet dat hersenoedeem, maar ook bij longoedeem, de hersenen blijvend kunnen beschadigen en de afloop soms fataal is. In ernstige gevallen wordt vaak onder andere dexamethason (corticosteroïd) en/of Diamox (acetazolamide) voorgeschreven.

Preventie

Wandelen in de bergen

Zorg voor een goede fysieke voorbereiding als u gaat wandelen in de bergen en op hoogten boven de 2000 meter gaat vertoeven. Een uitstekende conditie is van cruciaal belang. Verplaats u niet te snel naar grotere hoogten, ga in fasen naar boven, rust vaak in een weide of op een bankje. Klim niet te inspannend. Luister naar uw lichaam, forceer uzelf niet. Daal af als u last krijgt van symptomen die wijzen op hoogteziekte.

Meerdaagse wandel- en klimtochten

Bij meerdaagse tochten op hoogten tussen 2400-2700 meter, of nog wat hoger, is het verstandig om tussendoor een dag rust te nemen. Plan dat vooral in. Drink altijd voldoende. Begeeft u zich boven de 3500 meter, neem dan preventief zuurstof mee om een onverhoopte aanval van hoogteziekte te behandelen. Sommige hoogtewandelaars slikken preventief acetazolamide (Diamox). Dit medicament versnelt de acclimatisering en voorkomt ernstige ziekteverschijnselen. Vraag daaromtrent advies aan uw huisarts.

Lees verder

> Hoesten - wanneer verwijst de huisarts u door
> Angina pectoris vaak voorbode van hartinfarct
> Eerste bezoek aan de huisarts - anamnese en onderzoek
> Brandend maagzuur (reflux) - oorzaken, symptomen en behandeling
> Lage bloeddruk (hypotensie) - niet altijd onschuldig

Bronvermelding

. https://ease-travelclinic.nl/hoogteziekte/

. https://nkbv.nl/kenniscentrum/hoogteziekte.html

. https://www.rodekruis.nl/ehbo/ehbo-tips/hoogteziekte/

Fotoverantwoording

. Inleidingsfoto: Trisulistyosaputro, CC BY-SA 4.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0>, via Wikimedia Commons

. © Vyacheslav Argenberg / http://www.vascoplanet.com/, CC BY 4.0 <https://creativecommons.org/licenses/by/4.0>, via Wikimedia Commons

. Adarsha005, CC BY-SA 4.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0>, via Wikimedia Commons

. Geek.not.nerd, CC0, via Wikimedia Commons

. © Vyacheslav Argenberg / http://www.vascoplanet.com/, CC BY 4.0 <https://creativecommons.org/licenses/by/4.0>, via Wikimedia Commons