Alpenkraai - leefwijze, voortplanting en verspreiding

De alpenkraai (Pyrrhocorax phyrrhocorax) houdt van bergen, kliffen en andere rotsachtige gebieden, zoals de naam al doet vermoeden. De vuurrode snavel en rode poten zijn karakteristiek voor deze kraaiachtige. In de afgelopen twee eeuwen zijn de aantallen in hun Europese biotoop echter sterk afgenomen. De slechtvalk, die eveneens van rotsachtige streken houdt, is zijn grootste natuurlijke vijand. Deze roofvogel is er dan ook voortdurend naar op zoek. De alpenkraai is geen uitgesproken alleseter, zoals de kauw en de zwarte kraai.

Inhoud

* Taxonomische indeling van de alpenkraai (Pyrrhocorax pyrrhocorax)

* Kenmerken van de alpenkraai

    * Snavel en poten

    * Veren

    * Vleugels en staart

    * Legsel

    * Roep

    * Dreiggedrag

    * Vlucht

* Leefwijze

* Voedsel

* Voortplanting

* Belangrijke kenmerken van de alpenkraai (Pyrrhocorax pyrrhocorax)

Taxonomische indeling van de alpenkraai (Pyrrhocorax pyrrhocorax)

De alpenkraai behoort tot de klasse van de Aves (vogels), de orde van de Passeriformes (zangvogels), de familie van de Corvidae (kraaien), het geslacht Pyrrhocorax en de soort Phyrrhocorax pyrrhocorax. Het woord pyrrho is afkomstig uit het Grieks en betekent ‘rood als van vuur’. De alpenkraai is een typische berg- en klifvogel en komt in Nederland dan ook niet of zeer sporadisch voor.

Kenmerken van de alpenkraai

Alpenkraai
(Pyrrhocorax pyrrhocorax)

De alpenkraai is iets groter dan de kauw, maar kleiner dan de zwarte kraai en roek. De kromme snavel is uitstekend toegerust om in de grond te wroeten. Hieronder volgen een aantal karakteristieke kenmerken.

Snavel en poten

De snavel is vuurrood en loopt spits en gebogen toe in een soort wroethaak. Bij jonge vogels is de snavel bruingeel van kleur. De poten zijn eveneens rood.

Veren

Het zwartblauwe verenkleed is karakteristiek bij volwassen alpenkraaien. De veren van de jonge vogels zijn matter.

Vleugels en staart

Tijdens de vlucht zijn de brede, stompe vleugels zeer opvallend, zoals ook de zes ‘vingers’ aan elke vleugel. De staart is kort en en aan de achterzijde recht ‘gecoupeerd’.

Legsel

De eieren (3-5) zijn gevlekt, de basiskleur kan verschillen.

Roep

De roep van de alpenkraai is luid en klinkt als ‘kiah’.

Dreiggedrag

Alpenkraai
(Pyrrhocorax pyrrhocorax)

Wanneer er gevaar opduikt waar ze niet aan kunnen ontkomen, of wanneer ze onderling ruzie hebben, zetten ze hun veren op en openen de bek.

Vlucht

De karakteristieke vlucht van de alpenkraai is zweven op de thermiek, vaak met een enkele vleugelslag, waarna ze zich plotsklaps als een valk in een soort vrije val pijlsnel naar rotspartijen laten afdalen. Ook luchtacrobatiek is hen niet vreemd, zoals rollend op de rug, loodrecht naar beneden duikend en buitelend, vleugels tegen het lijfje gedrukt. Vaak tuimelen ze in groepen rond en om elkaar heen.

Leefwijze

Dat de alpenkraai een bergvogel is, wil niet zeggen dat hij niet bij laaggelegen steengroeven en rotsachtige kusten vertoeft. Daar staat tegenover dat deze vogels zelfs op 3000 meter hoogte in de Himalaya te vinden zijn. Het verspreidingsgebied is versnipperd. Als het ’s winters erg koud is, zijn alpenkraaien overigens ook in de lagergelegen dalen te vinden. Deze kraaiachtige is deels een kolonievogel die in de winterslaapplaatsen in groepen van wel honderd vogels kabaal maken. In dat opzicht lijken ze qua gedrag op onder andere de kauw, zwarte kraai, maar ook de raaf. Indien er veel voedsel voorhanden is, verstoppen ze hun buit, eveneens een typische karaktertrek van de kraaiachtige. Hun voedselgebieden worden als groep agressief verdedigd tegen indringers, die het eveneens op die foerageergebieden voorzien hebben. Slechtvalken zijn hun grootste natuurlijke vijand.

Voedsel

Alpenkraai
(Pyrrhocorax pyrrhocorax)

Zoals vrijwel alle kraaiachtigen is ook de alpenkraai een alleseter, hoewel wat minder uitgesproken. Zijn voorkeur gaat uit naar insecten, waaronder mieren, spinnen, wormen, slakken, kevers, rupsen, sprinkhanen en zelfs muizen. Graan, bessen en etensresten staan ook op zijn menu. Hij vindt zijn voedsel op en tussen rotspartijen, maar foerageert ook op grasland en akkers. Ook kiept hij met zijn poten of snavel stenen om of er iets van zijn gading onder zit. Wroeten doen alpenkraaien graag, tot wel vijf centimeter diep.

Voortplanting

Een balts kan in de lucht maar ook op de grond plaatsvinden, wat vaak een spectaculaire aanblik biedt. Daarna poetsen ze elkaars verenkleed. Het voeren van het vrouwtje hoort daar eveneens bij, wat ook geldt tijdens het broeden. Alpenkraaien vormen alleen kolonies buiten de broedtijd, hoewel ze in de broedperiode toch relatief dicht bij elkaar blijven op rotsrichels en in -spleten. Het vrouwtje houdt het nest en de jongen schoon. De jonge vogels kunnen na ongeveer 6 weken uitvliegen.

Verspreiding

Verspreiding van de
alpenkraai
(Pyrrhocorax pyrrhocorax)

De alpenkraai komt in Zuid- en West-Europa voor, met name op het Iberisch schiereiland, het zuiden van Italië, Zuid-Frankrijk, de Normandische kust en Griekenland. Ook is hij te vinden in Groot-Britannië en Ierland. Maar ook in Noordwest-Afrika, Ethiopië en van Turkije tot Iran, Centraal-Azië en verder oostelijk en noordelijk tot ver in Siberië en het noorden van China. Het betreft een versnipperd verspreidingsgebied. Ook zijn de aantallen in de afgelopen twee eeuwen sterk afgenomen, vooral in Midden-Europa en in de westelijke en zuidelijke delen van de Alpen. In Groot-Brittannië is hij eveneens inmiddels een bedreigde soort.

Belangrijke kenmerken van de alpenkraai (Pyrrhocorax pyrrhocorax)

Lengte: ca. 40 cm.
Gewicht: 350-375 gram.
Snavel en poten: vuurrode, gekromde en spitse snavel. De poten zijn eveneens rood.
Snavellengte : mannetjes 5,5-6 cm ; vrouwtjes 4,5-5 cm.
Broedtijd: april-juni.
Legsel: 3-5 eieren.
Broedduur: ca 19 dagen.
Nestverblijf 35-42 dagen.
Gedrag; paartjes, familiegroepen, maar ook losse verbanden. Buiten de broedtijd leven ze in kolonies.
Voedsel: uitgebreid menu, van insecten tot kleine zoogdieren, granen, zaden, etensresten.
Verwante soorten: alpenkauw (Pyrrhocorax graculus).

Lees verder
> De kauw (Corvus monedula) - een luidruchtige verzamelaar
> De raaf (Corvus corax) - een meesterlijke luchtacrobaat
> Zwarte kraai (Corvus corone) - een sluwe aaseter
> Waarom zingen vogels zo verschillend?
> Karakteristieke kenmerken van vogels

Bronvermelding

. https://waarneming.nl/species/1597/

. https://www.nature-guide.info/display/details.aspx?lang=nl&id=250

. https://nl.wikipedia.org/wiki/Alpenkraai

Fotoverantwoording:

. Inleidingsfoto: alpenkraai (Pyrrhocorax pyrrhocorax); "Malte Uhl", CC BY-SA 2.5 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/2.5>, via Wikimedia Commons

. Ken Billington, CC BY-SA 3.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0>, via Wikimedia Commons

. Ken Billington, CC BY-SA 3.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0>, via Wikimedia Commons

. Imran Shah from Islamabad, Pakistan, CC BY-SA 2.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/2.0>, via Wikimedia Commons

. Eurasian_mass.jpg: User:Koba-chan, compiled by PHGCOMderivative work: Toter Alter Mann, CC BY-SA 3.0 <http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/>, via Wikimedia Commons