Over vogels - de eerste, kleinste en grootste vogels

In 1861 was het eindelijk zover. In Beieren werden toen de oudste bekende fossiele resten van de eerste vogel aangetroffen in een kalksteengrot. In 1877 volgde het tweede skelet en een eeuw later het derde. Alle resten werden binnen een straal van 15 kilometer gevonden. Al met al groef men er zeven in totaal op. De eerste vogels hebben zich minstens 150 miljoen jaar geleden ontwikkeld. De diversiteit is tegenwoordig enorm en telt ruim 10.000 soorten, van piepklein tot zeer groot. Maar er zijn ook schadelijke vogels. Veel soorten zijn inmiddels uitgestorven, door natuurlijke oorzaken of door menselijk toedoen.

Inhoud

* De eerste vogel

* Verenkleed van de oervogel

* De kleinste vogel

* De grootste vogel

* De schadelijkste vogel

De eerste vogel

Archaeopterix lithographic
(reconstructie)

Algemeen wordt aangenomen dat de Archaeopterix lithographica de eerste vogel was - uit de Laat-Jura - ongeveer 150 miljoen jaar geleden. Tot nu toe is er nog geen fossiel bewijs dat er voor die tijd vogels bestonden. De Archaeopterix lithographica was ongeveer zo groot als een ekster. Alle kenmerken wijzen erop dat zijn voorvaderen de reptielen waren, getuige de twintig verlengde staartwervels, de drie vlijmscherpe klauwen aan elke vleugel en natuurlijk de tanden in de snavel. Het relatief goed ontwikkelde vorkbeen is een van de kenmerken dat het zonder twijfel een vogel was en geen reptiel. 

Verenkleed van de oervogel

De Archaeopterix lithographica had een verenkleed en kon het luchtruim kiezen, maar was waarschijnlijk niet zo handig en wendbaar als de vogels van nu. Elke poot had vier tenen, waarvan er drie naar voren wezen en een naar achteren. Elke vleugel was voorzien van drie klauwen. De Archaeopterix lithographica behoort tot de oudste tot nu toe bekende vliegende dinosauriërs, de zogeheten oervogel.

De kleinste vogel

Kolibries zijn de kleinste vogels, waarvan ruim 300 soorten bestaan. Sommige kolibriesoorten zijn relatief groot, zoals de reuzenkolibrie (Patagona gigas) van ruim 20 centimeter uit het Andesgebergte. Wel moet gezegd zijn dat de helft van die lengte uit de staart bestaat. Het kleinste vogeltje, tevens de kleinste kolibrie, is de bijkolibrie (Mellisuga helenae). En niet te vergeten de hommelkolibrie (Selasphorus heloisa) op Cuba. Beide diertjes worden slechts slechts vijf tot zes centimeter lang, waarvan ook nog eens de helft uit de staart en snavel bestaat.

 

De grootste vogel

Knobbelzwanen
(Cygnus olor)

De grootste vogel op aarde, die echter niet kan vliegen, is zonder twijfel de struisvogel, die wel 2,80 cm hoog kan worden en pakweg 160 kilo weegt. De allerzwaarste vliegende vogel in Nederland is de knobbelzwaan van ongeveer 20 kilo, wat zo ongeveer het maximum gewicht is voor vliegende vogels. De reuzenalbatros heeft een spanwijdte tot 3,50 meter, gevolgd door de Andescondor, een zeer indrukwekkende roofvogel met een spanwijdte tot wel 3,20 meter.

De schadelijkste vogel

Velen beschouwen de roodbekwever (Quelea quelea) als de schadelijkste vogel ter wereld. Deze Afrikaanse vogel is tevens de meest voorkomende vogel, waarvan er vermoedelijk zo’n anderhalf miljard bestaan. Hij eet alle mogelijke granen, waardoor de Afrikaanse boeren er veel last van hebben omdat deze vogels hele oogsten kunnen wegpikken. In een grote boom bevinden zich vaak honderden nesten van de vele miljoenen in totaal.

Lees verder
> Grote renkoekoek - de guitige 'roadrunner'
> Zo ontstaat een vogelei
> Karakteristieke kenmerken van vogels
> Waarom zingen vogels zo verschillend?
> De raaf (Corvus corax) - een meesterlijke luchtacrobaat

Fotoverantwoording

. Inleidingsfoto: IJsvogel (Alcedo atthis); Andreas Trepte, CC BY-SA 2.5 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/2.5>, via Wikimedia Commons

. DataBase Center for Life Science (DBCLS), CC BY 4.0 <https://creativecommons.org/licenses/by/4.0>, via Wikimedia Commons

. Marek Szczepanek, CC BY-SA 3.0 <http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/>, via Wikimedia Commons