Pijn - soorten pijn en pijnbeleving

Pijn. Iedereen weet wat dat is. Niemand uitgezonderd. Het is een onaangenaam gevoel als gevolg van ziekte of bijvoorbeeld een verwonding. Plotselinge, heftige pijn is altijd een ‘alarmsignaal’, het gevolg van weefselbeschadiging of een abnormale functie van een van de organen, zoals het hart. Pijn is ook subjectief (hoge of lage pijndrempel) en hangt van de situatie af. Mensen bij wie het leven in het geding is, voelen vaak helemaal geen pijn. Afleiding vermindert doorgaans de (chronische) pijnbeleving. Er zijn verschillende soorten pijn.

Inhoud

* Wat is pijn?

* Het lichaam maakt zelf een pijnstiller

* Hoe ontstaat pijn?

    * Veel en weinig pijnreceptoren

* Soorten pijn

    * 1. Kloppende pijn

    * 2. Zeurende of stekende pijn

    * 3. Koliekachtige pijn

    * 4. Postherpetische pijn en fantoompijn

* Plaats van de pijn

* Symptomen bij heftige en chronische pijn

* Behandeling van pijn

    * Medicijnen

    * Fysiotherapie

Wat is pijn?

Fysieke pijn kan men definiëren als een lichaamsreactie op een ziekteproces of een verwonding, die beide leiden tot weefselbeschadiging. Het is sowieso een waarschuwingssignaal, wat met name geldt voor acute, heftige pijn. Chronische pijn is wat betreft de nuttige functie ervan minder duidelijk. De heftigheid van pijn, en de aard ervan, hangt voor een deel van de oorzaak af. Een verstuikte enkel kan bijvoorbeeld meer pijn doen dan geweldpleging. De pijnbeleving is kortom afhankelijk van de stemming en niet te vergeten de persoonlijkheid. Wie angstig, verdrietig of erg zorgelijk is, ervaart (chronische) pijn doorgaans als vervelender en heftiger.

Het lichaam maakt zelf een pijnstiller

Buikpijn

Endorfinen lijken op morfine. Het zijn lichaamseigen stoffen die gemaakt worden in de hersenen (hypofyse en hypothalamus), maar ook in het ruggenmerg. Ze worden aangemaakt als reactie op pijn. Ze dempen de pijnbeleving en kunnen zelfs voor een euforisch gevoel zorgen. Noem het een natuurlijke pijnstiller. Endorfinen werken echter maar kort en hebben weinig tot geen invloed op chronische pijn.

Hoe ontstaat pijn?

Stoornissen in het functioneren van organen en weefselbeschadigingen wekken chemische signalen op die opgevangen worden door specifieke zenuwuiteinden, ofwel de pijnreceptoren. Via het ruggenmerg worden deze signalen doorgestuurd naar de hersenen. Eenmaal in de hersenen zorgen deze prikkels voor een gewaarwording van pijn. Of en in welke mate men deze pijnprikkel ervaart, hangt sterk af van de situatie en andere factoren. Daar komt bij dat tijdens dit proces er prostaglandinen worden gevormd in het beschadigde weefsel, wat leidt tot een ontstekingsreactie en zwelling (oedeem). Prostaglandinen zijn hormoonachtige stoffen die de pijnreceptoren nog meer prikkelen.

Veel en weinig pijnreceptoren

De huid is een goed voorbeeld van een orgaan dat veel pijnreceptoren bevat. Net als de tong, de ogen en andere gevoelige organen. De gevoeligheid ervan heeft rechtstreeks te maken met het aantal pijnreceptoren. Inwendige organen bevatten relatief minder pijnreceptoren. De hersenen bevatten er helemaal geen.

Soorten pijn

Men kan verschillende onderverdelingen maken wat betreft soorten fysieke pijn. De aard en beleving van pijn duidt in veel gevallen ook op een inwendig ziekteproces. Wat betreft de soorten pijn kan men grofweg vier onderverdelingen maken.

1. Kloppende pijn

Dit heeft meestal te maken met de toegenomen bloedtoevoer naar de aangedane plaats. De bloedvaten verwijden zich dan. Voorbeelden daarvan zijn erge hoofdpijn (migraine) en een verwonding.

2. Zeurende of stekende pijn

Nekpijn

Deze pijnsoort wordt in de meeste gevallen veroorzaakt door druk op of irritatie van een zenuwuiteinde. Zoals bij ischias. Ook de ischemische pijn als gevolg van cardiaal zuurstoftekort, zoals bij angina pectoris en een dreigend hartinfarct, vallen hieronder.

3. Koliekachtige pijn

Doorgaans veroorzaakt door spierbewegingen van bijvoorbeeld de darmen en galwegen (in principe in alle holle organen).

   

4. Postherpetische pijn en fantoompijn

Dit zijn bijzondere vormen van pijn. In het eerste geval ontstaat de pijn onder andere na gordelroos op de betreffende plaats. Fantoompijn is pijn die gevoeld wordt na amputatie van bijvoorbeeld een vinger, arm of been.

Plaats van de pijn

De plaats is een belangrijke indicatie waar de pijn is ontstaan en welk orgaan of weefsel is aangedaan. Daar staat tegenover dat overlappende zenuwbanen onduidelijkheid kunnen scheppen. In die gevallen voelt de patiënt pijn op een plaats die niet op de oorsprong van de pijn duidt. Voorbeelden daarvan is kiespijn die gevoeld wordt als oorpijn, en hartklachten die gevoeld worden in de linkerarm. Men noemt dat ook wel weerpijn.

Symptomen bij heftige en chronische pijn

Acute, felle pijn heeft vaak typische verschijnselen, zoals transpireren, misselijkheid, verwijde pupillen, bleekheid en een snelle pols. Pijn met een chronisch karakter duurt soms weken of maanden. Dit trekt vaak een zware wissel op het gestel met symptomen als gewichtsafname, vermoeidheid, slapeloosheid en gebrek aan eetlust.

Behandeling van pijn

Het spreekt vanzelf dat de behandeling van de onderliggende oorzaak de beste remedie is tegen pijn. Bij sportblessures ligt de behandeling voor de hand, zoals een knieband bij meniscusklachten en het intapen van een verzwikte enkel. Een abces bij een steenpuist kan al dan niet doorgeprikt worden om de pijn te verlichten. In veel gevallen kan de onderliggende oorzaak niet gericht behandeld worden, zoals bij reuma en artrose. Pijnverlichting is dan het devies, zoals met medicijnen en fysiotherapie. Kortom, de oorzaak, ernst en de soort pijn bepalen altijd de behandeling. Stress door pijn en de persoonlijke pijnbeleving zijn bovendien bijkomende factoren.

Medicijnen

Pijnstillers

In veel gevallen komt men met paracetamol uit, zoals bij (gewone) hoofdpijn. Aangezien pijn voor een deel wordt veroorzaakt door de genoemde prostaglandinen, werken NSAID’s (diclofenac, ibuprofen) in die gevallen goed, aangezien deze middelen de aanmaak van deze hormoonachtige stoffen remmen. Opiaten en opioïden, zoals codeïne, fentanyl, tramadol en celecoxib, hebben rechtstreeks effect op de hersenen en remmen dus de gewaarwording van pijn, zoals bij heftige post-operatieve pijn en pijn bij kanker. Bij kortdurend gebruik is het gewenningsrisico gering. En bij terminale patiënten is die vraag uiteraard niet aan de orde. Daarnaast zijn er de plaatselijke verdovingsmiddelen, via een injectie, sprays en gels. Anti-epileptica worden vaak ingezet bij aangezichtspijn en andere zenuwaandoeningen. Bij de overdracht van zenuwimpulsen die pijn veroorzaken worden soms ook antidepressiva en anticonvulsiva voorgeschreven.

Fysiotherapie

Fysiotherapie beschikt over een breed scala aan behandelingsmethoden, zoals warme en koude kompressen, waarbij de bloedstroom naar het aangedane lichaamsdeel wordt veranderd en/of andere zenuweinden worden gestimuleerd wat de pijn blokkeert. Ook een warme douche doet vaak wonderen. Bij langdurige pijnklachten kan de fysiotherapeut eveneens een belangrijke rol spelen, waardoor men bijvoorbeeld bij gewrichtspijn beter kan bewegen, actiever wordt. Met behulp van oefeningen die men thuis kan doen, vermindert de pijn en heeft het minder invloed op het dagelijks leven. Bij heftige pijn wordt ook wel TENS gebruikt (Transcutaneous electrical nerve stimulation). Het kan soelaas bieden bij langdurige, felle pijn, zoals bij beschadiging van het zenuwweefsel. In het kort komt het erop neer dat elektroden op de huid worden geplaatst en een draagbaar apparaatje elektrische impulsen genereert, waarbij de sterkte ervan wordt opgevoerd tot de pijn afneemt.

Lees verder
> Zijn NSAID's gevaarlijk?
> Celecoxib - pijnstiller bij artrose en reumatoïde artritis
> Wat is het verschil tussen opioïden en niet-opioïde pijnstillers?
> Eerste bezoek aan de huisarts - anamnese en onderzoek
> Bloedonderzoek - doel, methoden en werkwijze

Bronvermelding

. https://www.thuisarts.nl/pijn-en-pijnstillers/ik-heb-pijn

. https://www.pijn.nl/algemene-informatie/wat-is-pijn.html

. https://richtlijnen.nhg.org/standaarden/pijn

Fotoverantwoording

. Inleidingsfoto: Qwertyxp2000, CC BY-SA 4.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0>, via Wikimedia Commons

. Pixabay, CC0, via Wikimedia Commons

. Injurymap, CC BY 4.0 <https://creativecommons.org/licenses/by/4.0>, via Wikimedia Commons

. BuhaM, CC BY-SA 4.0 <https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0>, via Wikimedia Commons